KHAWIAH NGE I AWM?

“Tin, LALPA Pathian chuan Adama chu a ko va, a hnenah,“Khawiah nge i awm?” a ti a. Tin, ani chuan,“Huana i thawm ka hria a, saruaka

awm ka nih avangin ka hlau ta a; tichuan ka biru ta a ni,” a ti a.

(Gen. 3:9,10)

Nazaret khua aṭangin Jerusalemah kalhlen kut hmang turin Isua nu leh pate chu an kal a, kum 12 mi an fapa Isua chu an hruai ve a. Dan pangngai angin kalhlen kut an hman chu a tawp hnuah Isua nu leh pate chu an khawlam panin Jerusalem leh a chhehvel khuaa unaute leh ṭhian ṭhate nen hlim takin an hawng a. Ni khat lai an kal hnuah an zingah an fapa Isua a awm ve lo tih an hrechhuak ta a. Tichuan an fapa zawngin an kir leh a. An unaute an zawt a, a hnuah Jerusalem Temple chhungah puithiamte thu lo zawta thuin an va hmu a. A nu chuan, “Ka fa, engati nge hetia min tih? Ngai teh, i pa leh keiin thlaphang takin kan zawng che a ni,” a ti a. Isua chuan, “Engah nge mi zawn ni? ka Pa ina ka awm tur in hre lo vem ni? tiin a lo chhanlet avangin a nu leh pate chuan mak an ti hle!

Nu leh pa ṭhenkhatte chuan kan fate khawiah nge an awm a? Eng nge an tih? tih pawh ngaihtuah ngai lem lova fate thlah zalen an awm nuk mai! A ṭantirh aṭanga khuahkhirh ṭha si lo hian an sual hnuah/pawi an khawih hnuah kan khuahkhirh leh chauh ṭhin a, ‘se bo hnu a se kawng khar’ ang maiin a tlai zo ta ṭhin a ni. Tin, Isua nu leh paten an fapa an zingah a awm leh awm loh pawh hre lova an ṭhian ṭha leh unaute nen hlim taka ti ti chunga khawlam an pan ang leh ni khat hnuah chauh an fapa an zingah a tel ve lo tih an hriatchhuah chauh ang khan; nang leh kei pawh hian kan hlim ni leh lawm niah chuan kan Lalpa Isua Krista hi kan theihnghilh fo ṭhin a, a tel lovin thui tak kan kal hnuah harsat, manganna leh buaina kan tawh hunah kan zawng buai leh chauh ṭhin. Mahse a hmangaihna leh khawngaihna chuan min um zui zel a, kan sualna ang leh kan tlin lohna angin min thungrul lo hi Lalpa zahngaihna a ni. Mahse tlai luatin pawina a neih hma leh ‘Ka khawngaihna i tan a tawk’ a tih hma hian Isua nu leh pa ang khan i zawng let leh vat ang u.

Thlaphang taka a nu leh paten an zawn thu a hriat hnu khan Isua chuan,“Ka Pa ina ka awm tur in hre lo vem ni?” tiin a lo chhang let a nih kha! Kum 12 rual lekin a nu leh pate a chhan dan chuan a nu leh pate mang a ti ang hle! Naupangte hian inkhawm leh sande sikul kal hi nuam an ti thei hle a, mahse nu leh paten kan inkhawm peih loh vang leh zing thawh hma peih loh vangin kan ṭhulhtir fo. Inkhawm an châk ngawih ngawih pawhin kan inkhawm peih loh vang zawkin ‘kan chhangchhe si emaw, ni a sa/ruah a sur/khua a lum/a vawt si’ tiin kan ṭhulhpui mai ṭhin. Sande sikul pawh ni se, ‘a vawt si kal lo mai rawh’ emaw ‘kalpui tur i nei si lo, thlahtu i nei si lo kal lo mai rawh’ tiin kan ṭhulhtir fo bawk. An peih loh chang leh an damsam loh changin kal ṭang ṭang rawh, keimahin ka hruai ang che tih a hnekin kal lo mai rawh kan ti awlsam mai ṭhin. “Lehkha thiam thei leh zir sang pawh ka ni lo, pawl 6 thleng chauh ka zir. Mahse ka tet laia sande sikul ka kal ṭhin kha Bible School kal angah ka inngai a, tlem a ka lo puitlin hnuah ṭhian ka kawm tam lova, ka kawm ṭhin te chu: Kohhran upate, pastor-te, missionary-te, evangelist-te, thlarau mite leh kohhrana hruaitute ka kawm ṭhin. Chu chu ka Bible College kalna a ni mai” tiin Evan. Hrangchhunga chuan a lo sawi hial a ni. “Naupang chu a kalna awm kawngah chuan zirtir ula, a puitlin tleng pawhin a thlah lovang” tih ziak ang khan biak inah kan tlangneltir a ngai a, an awmna tur dik tak pawh a ni bawk. Mahse an awmna hmun an hriat chian a ngai ang bawkin, eng vanga awm nge? Eng ti tura awm nge an nih tih kan hriat nawntir fo an ngai a, nungchang mawi leh awm dan mawi taka awm turin kan hrilh nawn fo an ngai a ni. A chhan chu naupang mai an la ni a, hrilh hrilh pawhin rei lote chhung chauh thuawih takin an awm ṭhin a, a hnu lawkah an harh leh nghal mai ṭhin. Tuna i zilhhauna leh nungchang mawi i zirtirna kha a rah seng nghal mai tum suh. A rah seng nghal i tum chuan i beidawng ang a, kut i thlak duh nghal mai ang. Dimdawi takin zilhhau fo la, nungchang mawi zirtir fan fan rawh. Tunah ni lovin a lo puitlin hunah a rah chu i seng em em ang. Tin, puipun ni khuaah leh biak inchhunga kan fate awm dan hian kan inchhung khawsak leh in relbawl dan an hailang tih hi kan hriat reng a ṭha. Nu leh pate mizia hailanga timualphotu an nih theih rualin chawimawitu an ni thei bawk.

Lalpa chuan Adama ang khan, “Kawiah nge i awm?” tiin nang leh kei hi min zawt a, engtin nge kan chhan ve dawn le? Khawiah nge i awm? Eng hmun nge i ngainat? Chu hmunah chuan engnge i tih ṭhin? tih zawhnate hi ṭhenkhat chuan zam miah lovin mar zeta chhang mai thei an awm laiin, ṭhenkhat chuan kan chhang ngam lo mai thei bawk. Khawi hmun nge kan ngainata, chu hmunah chuan eng nge kan tih ṭhin? tiin han ngaihtuah kir leh i la, kan awmna hmun leh kan tih ṭhin te chu chhuang taka kan sawi ngam ka ring meuh lo. “Zan khuain hna kan thawk a, weekend-a ruih loh hi chu a uiawm e” ti a inthiam lohna pawh nei miah lova sawi chhuak phawng phawng ṭhinte nun hi han chik chiang i la, kohhrana inhmang tak an vang hle. Kohhranah inhmang ve tawh ṭhin mahse mahni thu duh mi, kohhran tan leh Lalpa tana ṭhahnem ngai tak a thawk hram hram duh mi an ni lo chawk. Thinlung leh ṭhahnem ngai taka kohhrana inhmang ṭhin leh Lalpa rawngbawlnaa tih tak zeta bei ṭhintute hi tlu leh ṭhin mahse an thil tihsualah an inthiam thei lova, inthlahrung takin an awm ṭhin a. Tisual nawn leh ṭhin mahse an inthlahrung tawlh tawlh a, Pathian thu lamah an tuihal a, a tawpah chuan Lalpa hnenah an kir leh thin.

Tum khat chu kan ṭhian zahovin Camp-ah kan lut a, counsellor pakhat chuan kan ṭhian pakhat chu thu a zawt a. “Camp a i lo luh chhan hi i fel vang nge, i sual vang?” tiin. Ani chuan, “Ka sual vangin” tiin a chhang let a. Counsellor chuan, “Engvanga sual nge i nih? I nu leh pa vang em ni?” tiin a zawt leh a. Ka thianpa chu a ngawi vung vunga, “Ka nu leh pa vang ka tih dawn chuan ka pa hi Pastor a ni a, ka nu lah ṭawngṭai mi a ni bawk si a, ka nu leh pa vang chu a ni lo phawt a. Ka awmna hmunin a zir loh vang a ni” tiin a chhang leh a. Counsellor chuan, “Khawi hmunah nge i awm ṭhin?” tiin dilchhut takin a zawt leh a. Ani chuan, “Zu zawrhnaah” tiin a chhang a. Counsellor chuan, “A hma aṭang tawhin zu hi i duh ve hrim hrim em ni?” tiin a zawt zel a. Ani chuan, “A hma chuan zu hi ka in ngai lo. Ka ṭhian kawm zir loh vang a ni. Ṭhian ngaina mi ka ni a, ka zin te hian ka chhungte aiin ka ṭhiante ka ngaina zawk ṭhin. Ka ṭhian kawmte hi zu in deuh vek an ni a, zu zawrhna hi an awm tamna ber ṭhin a nih vangin ka zui ve zel si a; ‘In ve rawh’ min tiha ka duh loh hnuah ‘no khat chiah’ an ti leh a, ka la duh loh cheu hnuah pawh ‘lem khat chauh’ an la ti hram ṭhin a, chuvang chuan ka in ve phah ta a ni.” tiin a chhang a.

Mi tam tak chuan kan thil tih sualah kan nu leh pate kan dem leh mai ṭhin. Ni e, nu leh pa demawm tak tak an awm rualin, kan nu leh pate vang ni lovin kan awmna hmun zir loh vang leh kan ṭhian kawm zir loh vang zawka thil sual ti ta hi kan tam zawk ka ring. Kan awm duhna hmun/kan ngainatna hmun leh kan ṭhian kawmin a zir loh chuan mifel sa pawh kan sual thei a, kan awm duhna hmun/kan ngainatna hmun leh kan ṭhian kawmin a zir phawt chuan misual sa pawh kan fel thei a ni tih hi kan hriat reng a ṭha. Chuvangin kan awm duhna/kan ngainatna hmun leh kan ṭhian kawm duhzawngte chenin kan thliar thiam a ngai a, kan duh tui ve deuh a ngai a ni. Kan Pathian khi ‘LALPA, LALPA’ tiin kan ko fo ṭhin a, mahse kan nunah thu a va nei leh si lo ve! Kan nunah kan va laltir chuang si lo ve! A duhzawng ti lovin kan duhzawnga thil tih hi nuam kan ti zawka, chuvangin ‘LAL LO PA’ ti ta zawk i la a dik zawk ka ring. LALPA kan ti dawn a nih chuan kan nunah hian lalna leh thuneihna pumhlum i hlan ngam ang u.

Pathianin a thil siam zinga ṭha a tih leh ama anpuia a siam mihring, Adama leh Evi chu ei tur, thing tin reng rah awmna hmun Eden huanah amah nena lengza turin a awmtir a. Mahse Pathianin Adama hnenah, “Khawiah nge i awm?” a tih khan Adama chuan, “Huana i thawm ka hria a, saruaka awm ka nih avangin ka hlau ta a; tichuan ka biru ta a ni,” tiin a lo chhang anih kha! An ei tura thing tin reng rah awmna Eden huan kha an biruk nana siam a ni lo va, anmahni siamtu nena hlim taka lenna hmun atana buatsaih a ni zawk. Mahse biruk nan an hmang ta a nih kha! A chhan chu, thing tin reng rah an ei tur a tana a dah zingah pakhat an ei loh tur mai ni lovin an ei ni la la a an thihna tur thing rah a dah tel thu a hrilh vek hnuah ei loh tura a tih thing rah chu an ei avangin an biru ta ang khan; keini pawh ei tur leh in tur tam tak min pek zingah kan taksa tana ṭha lo leh chatuan thihna min thlen theitu, ei loh tur leh in loh tur min hrilh chu kan eiin, kan in tak avangin a hmaa kohhran leh khawtlanga inhman nuam ti em em ṭhin kha tunah chuan inthlahrunnain hmun a khuar ngheta, kohhran hruaitute leh khawtlang hruaitute hlauvin biruk a lo ngai ta. A hmaa min hmangaihtute leh kan ṭhian ṭha ten hnutiang min chhawn a, hmangaihtu leh kawm tur ṭhian ṭha kan vai zo ta. Mahni inchhung khurah pangchang tak leh ngampa takin kan awm ngam loh phaha, inthlahrung reng rengin mahni inchhungah pawh awm a lo ngai ta a. Ar-in a chuk tur buh pho ven a ngai ang maiin ven ngaiin kan awm phah hial ta anih hi.

Tin, Adama leh Evi kha thing rah tin reng mai ei tur awmna hmun Eden huanah an biru ang khan, nang leh kei pawh Lalpan thing tin reng rah; damna, hriselna leh sum leh pai mai bakah malsawmna tin rengin min vur a. Mahse dam lovin damna a chan avangin a rawngbawl nan a taksa chu hmang lovin damna petu chu a hlat leh si a. Hrisel taka awm te pawhin hriselna petu tan a hun hmang lovin ama hlawkna umin a tlan ta zawk a. Sum leh paia malsawmna dawng ten a petu hnena pek let leh aiin khawvel hlimhlawpna leh nawmchennaahte leh party-na hmunah an pheikhai then a zang zawk bawk a. Damna, hriselna leh malsawmna petu aiin a thil pek kan buaipui zawk niin a lang. Chu a thil pek kan dawnte chu amah hnaih nan ai mahin amah hlat nan leh biruksan nan kan hmang zo ta. A hnuaia hla siamtuin a lo tih anga nun neitu hi Lalpan a zawng mek a ni:

Thil petu, i thil pek ni lovin,

Thil petu, nangmah zawk ka duh che;

I thil pek ka enin, nang ka theihnghilh ṭhin che,

Thil petu, nangmah zawk ka duh che.

“Thil ṭha ti atan Krista Isuaah chuan siama awmin ama kut chhuak kan ni si a; chu thil ṭha tih chu kan awmna turin Pathianin a buatsaih lawk a ni” (Eph. 2:10) tih ziak angin sual ti tura siam kan ni lova, thil ṭha ti tura siam kan ni a, chu thil ṭha tih chu kan awmna tur chu a ni tih hi i hre reng ang u. Khawiah nge i awm? ti a zawhna hi thil sual titu tan chuan hlauthawng tak leh inthlahrung takin chhuanlam siamin chhan a ngai ṭhin a, thil ṭha titu tan chuan chhan nuam tak a ni thung. Ka inkhawm, bial fannaah ka kal, hla zirnaah ka awm, ṭawngṭainaah ka kal, kohhran hnatlannaah ka kal etc.., tia huaisen taka kan chhan ṭheuh theih nan kan awm duhna hmun duh tui deuh i la, chu hmunah chuan eng ti tura awm nge ka nih tih hi hrechiangin kan ṭhian kawm duhzawng pawh duh tui ve tawh i la. Kan awm duhna hmun leh chu hmuna kan thil tih chu Krista Chanchin Ṭha nen lo in mawi zel rawh se.

Chhiartute Lalpan malsawm che u rawh se, Amen.

- Alex ZL. Hualngo