Thursday, October 8, 2015
NUNNA TUIKHUR : OCTOBER 2015 : EDITORIAL
Kum khat a keini Mizo ten a thla nuam leh thlakhlelawm a kan lo sawi Awllen Khuangchawi Thla leh Thlahleinga thla kan lo chuang kai leh ta reng mai. Kum bul lam aiin kum tawp lam in rilru a luah ṭan a, Masi tur leh Kumthar hmuak tur in chhungkaw ṭhenkhat chu kan in puahchah leh ṭan tawh a, Delhi aṭanga kan seilenna hmun pan tum tam tak pawh in haw na tur ticket kan book leh ta sup sup mai.
Keini Fellowship pawhin kum bul hmachhawp tam tak chu tlak fel tawhin kum tawp lama kan inhnawhsarum loh nan Department tin pawhin kan tuang kan tichhah leh ṭan ta. Hun hi a in her a kum bul aṭanga kum tawp kan thleng ang chiahin lawm tak a Member thar te kan lawm luh laiin kan member hlun tak tak te mittui nen kan thlah hun alo thleng ṭhin. Kan la ui em em laiin chhungkaw thum in hmun ṭha zawk min pan san in, mi pahnihin van kohna chhangin hmun nuam zawk min pan san ta. Chupawh a karah thlakhat em pawh a liam hman lo!
Hei tun ṭum Nunna Tuikhur Issue pawh kan ṭhen tak Cyrus Lallawmawma leh Pi Nemthianmawi tan kan han hlan a, lokir a kan zinga rawng rawn bawl leh tur a kan au aw hi min chhawn tawh dawn lo mahse koh kan ṭhulh phah dawn lova nghilh kan bang dawn hek lo. Theih leh tih kan neih tlem nen nen kan tih theih chhun lah ala famkim lo zui emaw a ni anga khawhar chhungte tan chuan in hnemhnangna kan va awm lo rua dawn em!
Englekhawle! Liam tur chu hun in a her liam pui a, lo thleng tur pawh hun tho in a rawn her chhuah puina khawvelah hian cham hlen tum in inchhekkhawl ṭhin mahila kan chamhlenna tur hmun chu kan pan leh tho tho ṭhin. Kan ṭhen tak te han ngaihtuahin ṭhat lai leh phak lai te a theih ang tawk tawk a kohhran tan a ṭhatna thawh a phak ang tawk tawk a thawk ṭhin an nihna hian an ropuina a tizual a, zual leh zual zawk a ngaihban loh hla sak a ti ring bik ka ti lo thei lo! Lalpa’n amah bel tlat tu te a chawikang a, mawi tak in a siam ṭhin tih hi min kalsan ni a chawimawina an khum hian min hmuh tir a, ka tha ṭhum lek lek tawh chu min thawh tir leh ta!
Pakchheihkhah! Keini ṭhalai duhawm tak tak leh Lalpa duhlai tak tak te u, kan nitin eizawnna leh sum leh pai kan thawhchhuah dan lamah sawi tur ka nei lo mahse chiang ta em em chu sum kar nei lova eizawnna kan ngaihpawimawh a Kohhran kan thlauh thlak niah hian van kohna kan chhan a ṭul si palh ange!
CHHAWR THLAPUI LEH CHHAWR LOH THLAPUI
Khuangchawi thla kan lo chuangkai meuh chuan boruak lum lutukin kian zai min relsan a, vawt lutuk si lovin boruak nuam leh thiang karah hringnun han hman meuh chuan Khuangchawi thla (October) special bik zia a hriat theih nghal a ni. Kum khat chhunga thla en ber zan an tih pawh he thla ngeiah hian a lo chhuak dawn a ni. He thla apiangte hi an hmelthain an fel duh hle a, an rinawm mai bakah mi bik riau an ni duh phian. Tun kum chhunga thla eng ber zan hmu tur chuan he thla hi chuankai a ngai. October thla, thla mang zan atang chhiar tanin a ni 15-na zanah a rawn eng chhuak dawn. Ni 13 zan khian thla a mang tan ang a, ni 27 zanah tun kum chhunga thla en ber zan chu hmu turin i lo thlir ve dawn nia. Chu chu “KHUANGCHAWI THLA HLEINGA ZAN LALNU” an tih ngei chu a ni.
C. Vansanga’n ‘Chhawr Thlapui’ tih thiam taka a sak han ngaihthlak meuh chuan lunglen a kaitho leh thin.
“Khuangchawi thla hleinga zan lalnu lo chhuak hian e,
Suihlung leng chun hring mite a rawn hawn e;
Nau ang inlawm ri leh nunhlui ngai zai sa te’n,
An ning lo, an phang lo tlai khawvar;
Van hnuai zaleng zawng ten i eng mawi lo lawmin,
Hriat rengna lunglen tin i rawn phun sak thin maw!”
Kan pi leh pu, nu leh pa, kan u te hun khan eng (Electric) hi an nei lo/nei tha lo hle a, thla eng an chhawr thei hle. Thla eng lawmin an hel lai ‘Dy’ run belin perkhuang tingtang nen tlaikhua hial varin hlimzai an vawr thin. Kei ngei pawhin thla eng lawmin lenrualte nen Letpanchaung-ah thla eng lawmin perhkhuang tingtang nen zai vawrin vangkhua kan fang kual a, thian ten an hel lai ‘Dy’ run in zawn an thlen meuh chuan an hla duhzawng chu ring takin an han sak khum thin te kha ka dawnkir a lunglen a kai tho leh thin. Letpanchaung nge nge a lo nuam ang reng khawp mai.
Mahse khua hmun loh vang leh tuantul vangin lenrual duhte nen inthen hrangin, dawt thu thang leh chun leh zua hrang vanga thlakhleh ngawih ngawih hmangaihte then a lo tul meuh chuan hman a ‘Chhawr thlapui’ kha ‘Chhawr loh thlapui’ ah a lo chang ta si! Lei mawina enin lo eng leh thin mahse nunhlui ngaia luaithlinul leh zankhua a sei vawng vawng tih mai loh chu tangbei tur dang reng an awm si lo, hlimlai ni ten hnutiang an chhawn zo ta. C. Vansanga hla ‘Chhawr loh thlapui’ tih hi sak a lo tul leh thin.
“Chhawr loh thlapui a lo eng leh ta,
Ka tan tahna a sei leh dawn mang e;
Aw vawi khat tal min chhang la, aw Mampui,
Nau ang nuia kan hlimlai te ka ngai thin;
Thinlaiah dawn ve rawh.”
Aw… nunrawng lunglian hun leh ni, thlei bik nei lovin, dawn lem nei lovin inngai ngawih ngawih leh inhmangaih, inthlahlel ngawih ngawih te samang thenna ni i rawn herchhuahpui si a maw! I dawn ve si lo maw hmangaih lungdi then hrehawm dan tur. Lo eng tawh lul suh tih mai kan nap zo ta.
Awle, keini Zofate zingah hian hmangaihna la na fal bik kan awm nuk mai. Hmana an nghahfak, thla eng hnuaia lenrual duhte leh hmangaih ber te nena zai vawra tlai khawvar pawh phang lova awm thin kha hun leh niin thenna ni a rawn herchhuahpui meuh chuan nunhlui ngaih vanga thil tha lo tih duhnain min rawn man leh chawt thin. Hmangaihte tan engkim huama an bulah hun leh ni hmang ral thin kha Lalpa fak nan leh a rawngbawl nan hunawl reng kan nei thei leh si lo. Thikthu chhiat vanga hmangaihte ngaihtuah reng thin khan Bible chhiar leh tawngtai kan mangnghilh leh lawi si. Kan hmangaihte tan kan neih rosum ui lova kan khawhral mai mai laiin sawma pakhat leh thawhlawm pek tur kan nei lo fo thin bawk. Ngaihtuah chiang ila Pathian rilru kan va tina dawn tak em.
Facebook, whatsapp leh viber etc.., hmangin kan hmangaihte zankhua tlaivar a kan biak theih laiin inkhawm hun chhung dar kar 2/1 leh pawh rei tiin kan ning hle thin. Lalpa aiin he khawvel thil leh kan hmangaihte hi kan lungkham zawkin kan dah lal zawk thin niin a lang. Khawvel thil kalsana Amah hmangaih turin min phut tlat asin. “LALPA in Pathian chu in thinlung zawng zawngin, in rilru zawng zawngin, in chakna zawng zawngin in hmangaih tur a ni” (Deut 6:5; Mk 12:30). Amah hmangaih turin min phut mai ni lovin keimahni a ‘zawng zawng’ hian Amah chu hmangaih turin thu min pe. Sawmna ni mai lovin thupek min pe a ni zawk. “…… zawng zawngin in hmangaih tur a ni” tiin thupek khauh tak min pe a ni tih kan hriat a ngai.
Inthen vanga hmangaihtuin sual lam kawng a zawh anih chuan nang, a hmangaihin i hmangaih ve tak meuh chuan nunkawng dikah hruai luh i tum tur a ni. “…. Hmangaihna erawh chuan mi a siam tha thin” (1 Kor 8:1). A thil tih sualah dema, sawisela rel zui mai lovin a sualnate a darhzau loh nan i thupsak hram hram a ngai bawk. “Hmangaihnain sual tam tak a khuh si thin a” (1 Pet 4:8). He thu hi Kohhran huangchhungah pawh kan sengluh a ngai. I member pui, i thian leh i unau chu an tlinlohna leh an thil tih sualah rel a, sawisel zui mai lovin kan siamthat theih loh pawhin kan thupsak hram hram a ngai. I sawi darh vak chuan amah chauh a mualpho dawn lo va, i sawina ten an rawn chhui zui ang a, an chhungkua, an community leh i hmangaih in lawina Kohhran thlengin tih mualphovin a awm dawn a ni tih hi i hriat, kan hriat a pawimawh hle.
Tunlai khawvel changkanna leh hmangaihna hian kan thalai nun a tichhe ta hle. Kan hmangaihte tan engkim kan huam thin a, he khawvelin changkanna a ken tel hmanraw tha tak tak te hmang tur hian hun kan neih theih hle laiin Lalpa tan hun awl nei thei lovin, a tan kan huamchin a tlem sawt hle. Kan thiam, kan finna, kan neih rosum leh kan hun leh nite, hmanraw changkang tak tak te hi Lalpa tan hlanin, amah fak nan leh a rawngbawl nana hman thiam zir hi kan mamawh hle a ni tih hi i hre thar ang u.
Kan tet lai chuan pistol (silai) lem, kep hmanga kahpuah theih chi kha kan lawm tawkin thiante karah intihtheih nan kan hmang thin a. Tunlai naupang chuan an lawm ve tawh lo, Computer game an buaipuiin an lawm zawk. Keini an u te pawh hian hmana Chhawr thlapui eng lawm thin kha tunah chuan electric eng tam takin thlapui enna ngainep fahran ni awm takin a enna hmangin a hliah khuh ta si a. Thla chu lo eng leh thin mah se kan tan chhawr loh thlapuiah a lo chang ta thin a ni. Pathianin a hmangaih hringmite thiamna, finna a pek hi amah fak nan leh chawimawi nan hmang lovin amah dodal nan leh a eng mawi lo lanna tur hliahkhuh nan kan hmang ta zel niin a lang bawk.
Pathianin thiamna, finna a pek theologian thenkhat ten amah rinna kawngah dinngheh ahnekin Pathian a awm lo tih duhna rinna an rawn nei chho zel a. Kan Bible ngei pawh an leh dan a dik tawk lo tiin thudik zawk zawng niawm taka lang siin a eng emaw an selna chhe te a dik zawk nia an hriat an sawi thin te hian keini rinna nghet nei lo ten kan Bible hi rinhlehna min neihtir a, a dazat zawnga ngai hial lah kan bo bil lo anih hi! Ram hruaitute lah hian super power nih inchuh reng rengin englai pawhin an pheisen leh chengrang lekchhuah lah an hman reng ta. Ram leh ram inngeih lo te tana remna palai siamtu ram roreltute pawh hian anmahni huangchhung ngeiah anmahni opposite-tute chu an rem thei leh chuang si lo. Ngaihtuah an va titam tak em.
Tin, Lalpa tel lova awm aiin phone, laptop, computer leh networking tel lova awm a harsa kan ti ta zawk niin a lang. Biak In chhungah ngei pawh kan inkhawm chhan hi kan hre meuh lo a ang hle. Lalpa faka chawimawi a, a thu ngaithla tur kan ni a, mahse dan pangai mai leh kan thawh fuh changa inkhawm ve tawp angin Biak In chhung kan rap lut ve a. Chanvo neitute kan ei zawng a nih loh phei chuan kan inkhawm chhan Lalpa hre lek lovin, “saw pa saw/ saw nu saw ka ei lo, thu a sawi rei leh ngawt ang, hun an pe ve ziah mai” tiin, kan ning hle thin.
Chanvo neitute kha i inkhawm chhan anih chuan i hlawhtling ngai lo vang, mihring en lovin Lalpa fak duhna leh a thu ngaihthlak chakna thinlung tak tak i neih chuan i nunah hlawkna i nei ngei ang a, inkhawm leh hun tur pawh i nghakhlel viau ang. Inkhawmnaah Lalpa aiin phone etc. kan dah lal zawk fo thin. Biak ina Lalpa kan fak tui lai leh a thu kan ngaihthlak tui lai pawhin kan phone hian pawnah min ko chhuak fo mai. Mahse i hnathawh hah chang te, i tlaivar chang te leh tihtur tul i tih lai te emaw i muthilhtui lai te emaw in, kohhran thiltih tur pawimawhah emaw inkhawm turin sawmchhuah i theih leh si lo hi chu a buaithlak hle mai.
Hmanah chuan chhawr thlapui tiin an au thin che a, tunah engah nge chhawr loh thlapui an tih tak che? A chhan chu Lalpa’n thiam leh finna a pek che i hmang thiam lo, malsawmna petu ni lovin a malsawmna i um avangin engkim siamtu aiin a thilsiam i buaipui zawk avangin rosum leh hausakna petu che hnena pekkir leh aiin i duhzawng (ruihhlo etc.) lei nan i hmanral thin avangin Jehovah Jire (a hun tea rah thin a hnah pawh uai ngai lo) ring lo va, harsat i tawh hunah i phunnawi leh thin avangin i khawhar hlauh vanga lenrual petu che aiin, i lenrualte ring zawkin humsual i dai fo thin vangin hmangaihtu i neih ve nan tiin hmangaihtu petu che hre chang lovin, nangmah hmangaihtu i chhas i buaipui zawk thin vangin leh mi hriatah leh mi hriat lohvah tihsual i ngaih lutuk vangin leh nangamah diklohna felhlel a awm vangin kohhran leh khawtlanga hruaitu tha ni thin kha inhnukdawk a ban hial i duh phah thin a, lungrualpui tur i zawng ruai thin a nih chuan, kohhran leh khawtlangah i tuitla thei lo anga, i kimki reng tho vang. Hmanah i eng lawmtu ten chhawr thlapui an tih thin che kha bansanin chhawr loh thlapui an ti tawh zawk ang che. Mahse nang leh kei hi sualin kan awm reng dawn em ni? Hnai lo ve, hun tha kan neih lai hian sawithiah ngaite sawi thiatin, siamthar ngai te i siamthar zel ang u.
Chutin kan thiam leh finna te hi Lalpa tan hlanin khawvel changkanna hi amah fak nan leh a thuhril darh nan i hmang tangkai zawk hlauh ang u. Chutin kum khat chhunga thla en ber zan, ‘Khuangchawi thlahleinga zan lalnu’ chu alo engchhuak leh ang a, i eng hnuaiah Lalpa faka a thu ngaihthlak nuam an lo ti tawh ang. Nang ngei pawh Chhawr thlapui tiin i sakhming an chawi tha leh ngei ang.
Chhiartute Lalpan malsawm che u rawh se.
-Alex ZL. Hualngo
MANGANNA TEN MIN CHIM HUNAH!
(Chhiartur: Sam 25:1-22)
Hemi bung leh changah hian Davida puitlinzia a lang a. A nunah harsatna, manganna lian tak takte a thleng a ni. Charles Spurgeon-a leh ziaktu thenkhat chuan he Sam hi Absalom-a’n Davida chunga helna nasa tak a neih lai a ni an ti. A dik viau pawhin a lang.
Absalom-a kha a naupan laiin a pa (Davida)-in a duat em em a, mipui pawhin an ngainat rawn hle a nih kha. A hmeltha a, mi aikaih thei leh mi lem thiam tak a nih avang pawhin a ni mahna. An chhungkuaah hetiang hian harsatna a rawn intan ta a; Amnon-a’n Absalom-a nau Tamar-i a pawngsual a, a pa Davida’n Amnon-a thiltih tha lo tak chunga a mit a chhin luih tlat avanga Absalom-a hi rawn hel ta leh chhungkuaa buaina rawn chawkchhuak ta ni berin a lang. Kum 2 a rawn vei meuh chuan Absalom-a’n a unaupa chunga a phuba lak duh chu a la thei ta a. Hremna pumpelh nan leh Jerusalema kir leh hma chu kum 3 a tlanbo ta a. Jerusalem a rawn kir leh khan a pa, Davida chungah a hel ta a, zuitu mipui pawh an tam hle a ni. Davida chu Jerusalem atang chuan a tlanchhe ta a. Hetiang harsatna, zahthlak tak leh manganna nasa tak a chunga a thlen lai khan Davida khan he ‘Sam’ hi a ziak a ni.
Chang 15-19:“Ka mitin LALPA lam a en fo thin; Ani chuan ka kete hi len ata a la chhuak dawn si a. Ka lamah hian lo hawi la, mi khawngaih ang che; khawhar leh hrehawm takin ka awm si a. Ka thinlung buainate hi a lo nasa ta a; Aw, ka manganna ata te hi mi hruaichhuak ang che. Ka hrehawmzia leh ka manganzia hi ngaihtuah la, ka sual zawng zawng ngaidam ang che. Mi dotute chu ngaihtuah teh, tam tak an ni a; Nasa takin mi haw si a.” Hetiang em ema harsatna leh manganna hi tu mahin kan la tawng ve lo pawh a ni maithei. Mahse, kan la tawng dawn, fanu leh fapa-te vang kher ni lo, harsatna, manganna tawk te pawh kan awm angin, kan nunah manganna dang dangin min tlakbuak ve hun chu a rawn thleng ngei dawn a ni. Chutiang harsat, manganna kan chunga alo thlenin engtia lo hmachhawn tur nge tih hi Davida hmachhawn dan atangin kan ngaihtuah ho dawn a ni.
1. Lalpa-a mahni inrintawkna (by Strong confidence in God)
Davida hian LALPA-a a inrintawkzia a tlem berah vawi 10 chuang he Sam-ah hian kan hmu thei a ni.
Chang 1-5, 15-20 “Aw LALPA, ka rilru hi I hnenah ka dah tlat thin… A ni, nangmah nghaktu reng reng chu tumah mualphovin an awm lo vang….I thutakah chuan mi hruai la, mi zirtir ang che, Nang chu mi chhandamtu Pathian I ni si a….” A ropui hle mai. Harsat, manganna kan tawh hunah Davida ang hian LALPA-ah mahni inrintawkna kan nei ve thei ang em? Kan LALPA hian thil thar min zirtir a duh thin, a zirtir che i duh em? Davida chuan zirtir turin a dil. Keini pawh hian kan dil ve thei a, kan zir ve thei. Davidan LALPA-a inrintawkna a nei ang hian keini pawh hian kan nei ve thei. Kan LALPA hi i tan ka tan a busy lutuk ngai lo. Kan tan hian a pumin a inpe thei reng a ni. Kan bulah mi tumah an awmloh hunah pawh LALPA hian kan tan a inpeih reng a ni. Manganna ten min chîm hunah LALPA-a inrintawkna kan neih tak zet a tul.
2. LALPA hnena Sual dik taka puan (Sincere confession to God)
Harsat, Manganna kan tawh thin te hi sual kan lo tih tawh sulhnute a ni duh viau thin. Tam tak chu keimahni sual vang te pawh a ni duh khawp mai. 2 Samuela 12:10 “Chuvang chuan khandaih chuan i chhungte chu a kiansan tawp lo vang; nang chuan mi ngainepin Hit mi Uria nupui chu i nupui atan i chhuhsak ta si a.” Davida chhungte khandaihin a kiansan lohna tur chhan chu amah Davida sual lo khawih vang a ni. Thil pawi tak pakhat chu mi pakhat sual avang hian chhungkua, kohhran, khawtlang a khawih tel thin hi a ni.
A tlem berah Davida manganna tawh pawh hi a LALPA duh loh zawng a lo tih vang a ni. Chuvang chuan LALPA hnenah a sualna chu a puang ta a ni. Vawi 3 Davida hian a sual a sawi lang a. Chang 7,11,18 “Ka thleirawl lai sualna te leh ka bawhchhiatna te….ka khawlohna ngaidam ang che….Ka sual zawng zawng ngaidam ang che,” tiin a tawngtai a ni.
Davida hian a sual lo tih tawh te avang khan a nun-ah manganna a thlen a. Mahse LALPA chhandamna chu a ring tlat a ni. LALPAN a ngaidam ang tih pawh hi a ring tlat bawk. Keini pawh Isua Krista Kross-a a lo tawrhnate chuan LALPA ngaihdamna kan chang thei a ni. 1 Johana 1:8-9 “Sual ka nei lo’ kan tih chuan mahni leh mahni kan inbum a,…Kan sualte thupha kan chawi chuan, kan sualte ngaidam tur leh kan fellohna zawng zawng tleng fai turin, amah chu a rinawmin a fel a ni.” Manganna ten min chim hunah kan sualte LALPA hnenah puangin ngaihdam kan dil ve thei.
3. Midang tana ngaihtuah (Shifting our concern to other people)
Davida hian ama manganna leh harsatna chauh a ngaihtuah lo, midang harsatna leh manganna hre rengin a ngaihtuah tel. Mi tam tak chuan keimahni kan inngaihtuah ber thin, midang an leng thin lo. Kan LALPA hian midang ngaihtuah tur hian min duh. Chutia midang kan ngaihtuah chuan kan harsat, mangannate a lo zang thin. Chu nun chu i lo nei ve tawh ngai em?
Chang 22-ah David chu heti hian a tawngtai a, “Aw Pathian, Israel-ho hi an manganna zawng zawng ata chhanchhuak ang che.” Davida hian he Sam hi ama tan chauha ziak a ni lo. Midang pawhin an lo hria ang tih rinna nen Pathian ropuizia leh thiltih theihzia chu a sawilang ta a ni.
Chang: 8-10, 12-14 “Lalpa chu a tha in a dik a ni; Chuvangin, mi sualte chu kawng a entir ang. Thuhnuairawlhte chu rorelna felah a hruai ang a; thuhnuairawlhte chu ama kawng chanchin a zirtir bawk ang. A thuthlun leh a thu hriattirte zawmtute tan chuan, LALPA kalkawng zawng zawngte chu ngilneihna leh thutak vek a ni. LALPA tih mi chu tunge ni? Chu mi chu a kawng thlan tur chu a la entir ang. A nunna chu nuamsa takin a awm ang a; A thlahte chuan ram chu an la luah ang. LALPA thuruk chu amah tihtute hnenah a awm a, a thuthlun chu anmahni a hriattir ang.”
Davida nunah manganna lian tak awm mah se midang ala ngaihtuah thei leh Pathian ropuizia hriatpuitua ala tang thei hi a ropui hlein ka hria. Hei hi kan Pathian duhzawng tak pawh a ni. Kan chungah engpawh thleng se, Pathian ropuizia leh thiltihtheihzia hriatreng hi kan tih makmawh pawh a ni. Keini pawh midang kan ngaihtuahzia kan tihlan theih dan tha ber chu Isua Krista chanchin hriattir, kan tana a inpekna leh kan tana a tawrhnate hriattir ngamtu kan nih a tul tak zet zet a ni.
Don Wilton-a’n heti hian a ziak, “Billy Grahama team ten Korea-a crusade an neih torah ka tel ve a. Platform chungah Billy Grahama bulah ka thu a. Kohna siam hun lai tak chuan Dr. Grahama chuan a tin (nails) a lo enkual vel a. Khatiang khan Dr. Grahama chuan a ti lo torah ka ngai! Tichuan, hmeichhe pakhat hi counselor be turin hmalam a rawn pan a, Dr. Grahama chuan, ‘saw hmeichhia saw i hmu em?’ min ti a, ‘hmu e’ ka ti a, ‘vawiin khan ka tin (nails) hi aman min siamsak a, Isua hnenah ka hruai theih phah ta a ni,’ a ti” tiin. Amen! Hmeichhiain Dr. Grahama tin a siamsak khan ani chuan Isua chanchin a lo hrilh a, a lo pianthar phah ta a ni.
Kan harsat, manganna ringawt ngaihtuah lo va midang ngaihtuaha Isua chanchin tha hril hi kan damna, manganna chi hrang hrang laka zalenna min pe theitu a ni. Lal Davida manganna hnuaia a awm laia a tawngtaina hi a ropui hle mai. Keini pawh harsat, manganna kan tawh chang hian Davida tihdan hi zui i tum ang u. Tichuan engkim tithei Pathian chuan kan phurritte min chhawk zangkhai ang. Lalpan malsawm che rawh se. Amen.
(Source: 1. Joseph Bayly in Psalms of my Life. Christianity Today, Vol. 33, no. 14 – Found on Bible Illustrator for windows Topic: Fatherhood/Subtopic: Of God/ Index: 1246-1247 Title: A Psalm of Praise, 12/10/2015.)
-Pastor F. Lalhmangaihzuala
DAR TUI ANG KAN LUANG RAL TUR HI!
Tun hnaiah a zâwn deuh zatin khualkhaw hlaa kan laichin unau 3 in mual min liamsan thu kan lo hria a. Chumi rual vel vek chuan hetah kan ţhenrual, kan member-te chhungkaw thum bawkin a inzâwn deuh zatin chhiattawk an lo awm leh a, lungduh, thisen zawmpui, hmangaihte chânin dan rual loh thihna kutvawt chuan a rawn mansak ta mai si. A zawn lutuka lusunnain min den vang nge, lusun chhungte nen kan inzawm thûk vang zawk, an tawrhna leh feeling hi thûk takin ka zuk ţawmpui ve tak zet a. Mihringten kan sawibuai phak lohin nangchingin pawn lam landanah ţhenrualte hmaa insumin pangai taka awm luih hram hram ka tum a, mahse thinlung chhungril lamah erawh an rum tlawk tlawk rite chuan ka lairil hi a fan a. Inhnît feih feih leh ţap rawi rawi ri te chu ka mitthlaah châmin ka bengah hian a la thangkhawk ta fo a ni.
Boruak thiang nuam tak hnuaiah thlifim rawn thaw heuh heuh chuan thing hnahte chu a rawn chhem phe hlep hlep a, ka tihdan pangaiin chhun chawfak zawhah park nuam takah chuan rilrua vei nei chung chuan ka tei lut a. A hma ni lawka khawhar ina kan hla sak, “Lungduh zawng zawng chatuan ramah kim leh ni a awm ang em?” tih chu bengah a rawn ri nawn leh det det a. “Aw ka vul lai ni hi pialleiah a la zal ang maw dairiala chang turin,” tih hla te chu ngaihtuahna ramah a rawn lut a. He kan hringnun hi nakinah chuan a la ral ve ang a, eng tikah tak famkhua chu thleng ve ang i maw? Lenrual lungduh thlafam chang tawh hnute nen rauthlain eng tikah tak dar ang tawh leh ang i maw? Keini ngei pawh hi nakinah chuan famkhuaah lawiin kan hringnun hi kan la hmang liam ve dawn chu a ni si a.
Ka kal zel a, thing hnah hring dep mai te leh pangpar lo vul chiai te, a ţhen lai laiah pangpar buk hnuaia nula leh tlangval inhaw lo taka lo inkuah vawng vawng te han hmuh chuan suangtuahna thuk zawkah min luhpui ta zel a. ‘Engkim tân hun ruat a awm’ tih angin keini hringfate mai ni lovin heng thing hnah hring dup mai te leh pangpar vul chiai te pawh hi an vul hun chhung a zawh hunah siamtu duan angin an vuaiin an la ţil ang a, ţhalah hnah hlui ţilin hnahtharin an rawn thlak leh dawn a ni. Chutiang zelin vanglaini chena chhailai di ţanga lo bei mek te pawh an vullai nite chu chuaiin piallei daia luang ral tur tho chu an ni si a. Keini lamina kan duh vang reng pawh ni lovin Khuanu ruat angin tar leh zur hun emaw, thlana zalh hun emaw chu hunin a la rawn her chhuahpui ngei ang a, kan hreh em em thilte chu loh theih lohvin kan la tawk ve ngei dawn a ni.
Hmanah, kum tam tak liam tawhah khan, Pathian thilsiam mawizia leh hlutzia hmu chiang a, mi naranina kan suangtuah phak loh hlutzia pho lang a, mittui sur zung zung khawpa lung tilengtu a nih theih dan suangtuaha hla thu mawi elkhen hmanga phuah chhuaktu, Mizo hla kungpui Damhauhva (a hming tak Lallianchhunga), a nausen laia a awmtuin a dam a hauh avanga “Damhauhva” tih hminga an koh hlen tak chuan hun kaltate leh hun lo la awm turte a suangtuah lawkin mihringte heti maia kan la luangral leh tur hi lungawi har a ti a, “Zun phur thing tin par leh khawtlang lii liai” tih hlaah chuan a tawp khar nana hmangin,
“Hnu tiang hma tiang ka dawn changin,
Dar tui ang ka luang ral tur hi lung a awi lo ve,”
tiin, hringnun leh nun hlui heti maia an liam leh tur hi a lo ţahpui thlawt tawh a ni. Chu a hla lungrun tak mai chu vawiin thlenga kan hla sak chul theih loh, Zofate lunglai kuaitu a la ni ta fan a, school lamah pawh zirlai sang telin an la zir vut vut ta zel chu a nih hi!
A ni, mihringte hi Pathianin ama anpui ngeia a siam, vantirhkohte meuh ai pawha chungnung, duhsaknaa a thuam ni siin, engati nge kan nunkhua hi a tawi em em mai si le?
Thilsiam dangte laka ţha chungchuang, chhia leh ţha hriatna nei leh hmang thiam kan ni a, kan thluaka hriatna cell/neurons phei chu Tluklehdingawn (tda) 3000 vel lai a awm a, kan dam chhung hian tluklehdingawn 100 vel lek kan hmang hman niin mi thiamten an sawi. Chutiang zat lek kan hmang chung pawha khawvel mihring thil tihtheihzia hi a va nasa em! Tda 3000 chu a full in hmang ta ila, hringfate hi engtiang fakaua thiltithei tak ni ang i maw? Mahse, “Kan dam chhung kumte chu kum 70 a ni a, chakna avangin kum 80 pawh a ni thei e,” tiin kan Bible berin min hrilh mauh mai si. Kan thluak bura cell/neurons kan hman tak loh tluklehdingawn 2900 lai chu hman lohin kan liampui ta ţhin a nih chu.
Watchman Nee-a (1903-1972), Chinese Pastor leh thuhriltu lar tak thukhawchang an sawite hi i’n bih thuak teh ang u. Mihring hi bung thumah (trichotomy) a ţhen a, thlarau (spirit), nunna (soul) leh taksa (body) tiin. Job 27:2-3 pawh hi chumi sawina chu a ni an ti.
(1) Thlarau (Spirit): Pathianin thu ngawta mihring a siam kha thlarau hi a ni an ti a. Hebrai ţawngah hian Mizovin ‘siam’ kan tih ang chi hi chi li zet a awm a, hmanraw hmang lova siam (Sap in create an tih) sawi nan ‘bara’ an hmang a. Hmanraw hmanga siam sawi nan ‘asah’ (made) an hmang thung. Gen 1:27 hian ‘asah’ (made) hmang lovin ‘bara’ (create) a hmang a. Chu chu hmuh theih loh mihring taksa chhunga awm, thlarau siam thu sawina a ni. He thlarau hi thi thei lo leh chatuan mi, vaivuta tisa siam a nih hma pawha awm tawh a ni. Vantirhkohte anga mipa leh hmeichhe awm chuang lo (sexless) a ni a. Thilsiam zinga Pathian anpui awm chhun a ni bawk. Pathian thaw a nih avangin thil nung tinreng, vana Vantirhkohte ai pawha chungnung zawk a ni a ti.
(2) Nunna (Soul): Hei hi lei nunna, rannung dangte pawhin an neih ang hi a ni a. Taksa tinungtu a ni. Leia hmuh theih lam thil, lei lam mamawhte dawrtu ber a ni a, thil dum leh varte thliar hran theihna leh duh thlan theihna te awmna a ni. Chatuan nunna ni lova lei nunna a nih tlat avangin lungphu chawlh rualin a boral ve nghal ţhin a ni a ti.
(3) Taksa (Body): Mihring taksa chu vaivut hmangin Pathianin kutin a siam a. Mihring leh rannungte taksa chu vaivut atanga siam a nih avangin siam nihnaah mihring ngei pawh ramsate aiin a chungnung bik lo. An chunga khuarel chu a thuhmun vek a ni. Taksa chu vaivuta siam a nih angin leiah bawk a kir ang. ‘Marawhchu, vaivuta siam ni mah sela, thlarau leh nunnain an chenchilh chhung chuan vaivut mai a ni tawh lo va. Hmuh theih mihring niin a pawimawh em em a, Pathian hmel lanna a ni bawk. Mi piangtharte chuan kan taksa ngei hian Pathian kan chawimawi theiin kan tivui thei a ni.
Chutiang khawpa thilsiam dangte laka danglam leh ţha chungchuang chu kan lo ni. Lal Davida pawh khan van lam hawi chhova Pathian thilsiam leh kutchhuak ropui takte a thlir chuan heti ema mihringte min dah special bik hi mak a ti a, “I van, i kutchhuakte, thla leh arsi i ruathote khi ka ngaihtuah chang chuan, Mihring hi eng nge maw a niha i hriat reng ţhin ni? Mihring fapa pawh hi eng nge maw a niha i kan ţhin ni?’ ka ti ţhin,” (Sam 8:3-4) a lo ti thlawt reng a ni.
Chu zai chu zawmpui vein amah P.S. Chawngthu pawhin hla mawi tak hmangin heti hian a lo auchhuak a.
Engahnge hringmi reng hi, thilsiam chungah lenga,
Mal tin sawmsakna par tawnin;
I kutchhuak sulhnu para lal lai nuam tin chenin,
Duh te’n i lo siam ni ang le?”
tiin Zoram khawvela hla mawi chul thei lo tur a lo phuah chhuak hial a ni.
Mahse, chuti khawpa duhsakna sang tak dawnga danglam bik leh hlu bika duan hringfate vul lai ni chu a va pamhmai ţhin si em! Joba 14:1-2 “Hmeichhe hrin mihring tawh phawt chu reilote dam, buainaa khat a ni. Pangpar angin a lo chhuak a, a vuai leh a, hlimthla angin a thlawk bo va, a awm hlen lo.” a lo ti lek chauh a. Sam 144:4 lamah te pawh, “Mihring hi engmahlo mai ang a ni a: A dam chhung nite chu hlim ral ţhin ang hi a ni.” a ti! Engati nge Pathianin ama anpui ngeia a siam, vantirhkohte ai pawha chungnung zawka a siam chu, ‘engmahlo mai ang a ni’ tih a nih leh si? Chu zawhna chu zawhna atthlak tak a ni maithei e. Amarawhchu, Pathian laka mihringte nepzia leh a rorel kan hriat thiam phak ve lohzia tihlanna a ni thung a. Chu chuan Pathian ropuizia a tilang chiang hle niah ka ngai a, chuvang chuan chutiang zawhna atthlak, ka zawh phak tawk lek zawttu nih pawh chu ka zak chhe te lo.
Eng pawh ni se, keini ngei pawh kan khawvel dam lai ni kan zawh tawp hunin thlanah kan la liam ang a, lei hnuai thimah chuan kan ruang chu zalhin leia vur pil kan la ni ve dawn chu a ni si a. Kan vanglaia kan taksa mawina leh kan vun mar nalh tak, no ve chik chek ţhin tak te kha lak boin a la awm ang a. Mahni tawka khal ţha ve tawk tak, sek phiar ve fat te chu a lo zurin a la vuai ang a, ruang ţawih lungte chawah ţangin a zavai mai chuan leiah a la luang ral dawn chu a ni si a.
Chu chu a ni, kan hla kungpui Damhauhvan hun kal tawh leh lo la thleng zel tur a’n mitthla lawkin, ‘Pathianin mihring nunna hlu tak a pek chu ţawih ral mai atan chuan a uiawmin a hlu em mai’ tiin a ţahpui ni. A ni tak a, thilsiam dangte chu an mawi dan pangngai rengin kan hmu a, an hun pangngaiah mawi takin an lo par chhuak leh mai ţhin reng a. Keini thilsiam zawng zawng zinga ropui ber si hi kan vul lai a rei lovin kan chuai hma ţhin em a ni. Chuvang chuan dar tui ang kan luang ral leh mai tur ui em ema ring taka ţahpui ngamtu a nihna chu a demawm lul lo ve. Pathian ruahmanna a dodal tihna lam ni lovin a thilsiam ropui tak chuti maia luangral leh mai tur chu a lo uipui zawk a ni si a.
“Zawtin hrilh theih chang se chungleng huiva,
Berhva hramthiam tlangtin awi lelte nen;
Zun ngai chhawl ang uai ve ang maw hril za ila lunglen hi,”
Thangvan zawlah thla zara leng delh delh leh thingzar bela sirva khawhar hram kerh kerh te, lelte kiu veng veng te nen lam chuan lunglenga kur ve an ni mai lo’ng maw? Chutianga vul lai ni ral mai tur ngaia sawt si lova lunglenga au te an nih ve chuan kan lunglenna thute hril zain han inkawm ho ila a chakawm hial reng a ni. Chu’ng mai bakah, lusun chhungte rilru tur dawnpuiin hmangaihte châna lusunte chu zawt vel ila, an lunglenna hi engtin tak min hrilh ang maw tiin, ‘Fam zun ngaih leh khawtlang lunglen hi ka phur zo lo ve’, a lo ti thlawt mai a ni.
Amah Laithangpuia’n, “Hnâm ka len nuam mang e, hmuh theih se doral angin..” a lo ti mathlawn lovin chu thihna nunrawng chu hmelma anga hmuh theih niin chemsei nena beih rep rep mai a chakawm rum rum hial ţhin reng a ni.
Khawimaw, chuti fakauva kan ţahpui chu keini chauh hian kan tuar a lo ni hlei nem, Sappui lungfing mingo valte meuh pawh hian an lo tuar hlei hlei a, tihngaihna tak an hre bik lo, an tuar ve tlawk tlawk mai niin a lang.
If tears could build a stairway,
and memories a lane.
I’d walk right up to heaven
and bring you home again.
te an lo ti ve thlawt mai a. A phuahtu phuah chhan leh a thiltawnte chu zuk hriatpui sise mah suh ila, a tuar ve hle ni chuan a rin theih. Awithangpa lunglen hla runthlak,
“Puini chu lem ang zu der mai la,
Nang chu Awithang, ka tuai lungrun,
Hring lamah lo kir leh rawh.,”
tih te nen pawh khan an chan ram a inang viau awm asin.
No farewell words were spoken,
No time to say “Goodbye”.
You were gone before I knew it,
And only God knows why.
Bible-ah thi tur kan nih thu hmun tam takah hmu mah ila, kan chunga a lo thlen meuh chuan tuman ‘a hun’ kan ti ngai lo va. Chu ‘hun’ chu eng tika lo thleng tur nge tih lah kan hre hek lo. Pathian chauhin a hria.Ţhenna thu hlan kan inrin hmain kan inliamsan a, Pathian chauhin thutawp a siam thei si!
Mihringte dan rual loh chu a lo thleng dawn a, kan dam rei leh rei loh chu Pathian thu thu a ni. Amahah chuan engkim a inţan a, amahah vek chuan engkim hi a tawp leh si a. Chumia innghat ringtute tan chuan mihring mihrinna aţangin dar tui ang kan luang ral leh mai tur chu uiin ţahpui ţhin mah ila, Pa angchhunga kan chawlhhahdamna zawk tur a nihnaah ve thung chuan a hlu hle si a ni. Mahse, ka’n ti ţalh teh ang, hringmi kan la nih angin mihring rilru chu kan la pu lo thei lo va, mihring rilru pu tura siam kan nih miau avangin. Heti maia kan vul lai nite a chuai leh tur hi chu lungawi har kan ti a nih pawhin demawm ka inti phal lul lo ve.
Eng pawh ni se, heti zawng hian thu i han kai her dawn teh ang. Kan Pathian thu angin hmangaihte kan chân ang a, keini ngei pawh kan la ral ang. Thil nghingte sawn bova an awm hun pawha nghing ve lo tur, ram tihnghin rual loh changtute (Hebrai 12:26-28) kan nihnaah hian i chawlin i inhnem ţhin ang u. Tin, Thuhriltu 7:1-2 “A ţha zawk e hming ţha, hriak to aiin, pian ni aiin thih ni, lusun ina kal a ţha e, ruaiţhehna ina kal ai chuan; chu chu mi zawng zawng tawpna a ni si.” a lo tihah hian mi zawng zawng tan pian ni aiin thih ni a ţha vek tihna a ni kher lo vang. Ringtute tan thihna chu paradise-a chawlhna ni a ni a, a ţhat hle rualin ring lo mite tan chuan chatuan hremhmun inţan ni a ni thei ve thung a, an tan anchhia a ni thung ang. Chuvang chuan, keini ringtute tan chuan thihna chu malsawmna a lo ni.
“Pian hun a awm a, thih hun a awm; Phun hun a awm a, thil phun phawi hun a awm;… Hlim taka awma, an nun chhunga thil ţha an tih aliama an tana ţha zawk eng mah ka hre lo.” (Thuhriltu 3:2,12) tih a ni a. Thuhriltu-in min hrilh angin chutiang khawpa Siamtu’n a duan ropui, hlutna neia a siam mihringte zingah chuan he kan lei khualzinna reilote kan zawh chhunga kan hlutna kan inhman ţangkai hleihzia te hi i chhut ve ngai em? Ţhenkhat chuan siamtuin a duan chhan ang ngeiin an hlutna chu midangte tana ţangkai takin an hmang chhuak a, he kan khualzinna ram khawvela an sakhming dai leh tawh ngai lo tur an hnutchhiah a. Ţhenkhat thung chuan kan lei taksa hlu tak mai chu phurrit thlentuah hmangin mite tana ţangkaina neih loh chu sawi loh, hnawksakah te kan chhuah zawk chu a nih hi.
Chu i hring channa khawvela i rawn inlar ve chhung tawi te, hlimthlâ ang leka ral leha dar tui anga kan luan ralsan leh mai tur hun i hman chhung chuan, i hlutna chu i mihringpuite chungah emaw khawvelah hian eng emaw ti kawng talin i lantir ve zawk dawn lawm ni?
- Nanaua Chawngthu
Subscribe to:
Posts (Atom)