Wednesday, August 19, 2015

TLAI, KAN THIL CHIN DAWKLAK

Thil engkim (meeting, hnatlang, inkhawm leh hna (office), etc…nupui neih tlai chu sawi lo i la; Tv. Liana kan hek nasa lutuk palh ang) apianga tlai chin dawklak hi kan inngaihtuah chian a ţul hlein ka hria. Tlai zeuh chu thil awm thei a ni tehmeuh mai a, tlai fo leh nghah ngai bik nih reng erawh hi chu a ching dawklak bik kan awm niin a lang. Zia (mizia) harsatna (problem) chi khat a ni ti ila a dik mai lo’ng maw? Tam tak chuan Delhi-zia an ti ngei ang! Tlai lo nih hlau fe fe te pawh a awm theih hial awm e, intihchangkan nana hmang pawh an lo awm mial mahna le! “Tlai” hi chin dawklak a nih tawh phei chuan addict ang maiin, sim leh tur chuan a siruk laa beih fe a ţul ngei ang. Hun vawn dik (punctuality) chungchang sai sa (thunawi) ka han chhawp chhuak ve mai mai e.

1. Tlai fo hi chu chhungkaw inkaihhruaidan ţha lo (disfunction) zia pakhat a ni.

2. Mi ţuanmuang apiang an tlai ţhin chuang lo va, mi ţuang rang fe fe tlai reng a awm theih tho.

3. Tlai/Nghah ngaih bik fo hi chu midang (thawhpui, rawngbawlpui)-te zah loh vang a ni thei.

4. Tih loh/ Kal loh hreh si kal peih bawk silo-te hi an tlai ţhin.

5. Tlai duh hauh lo hi chu an tlai lo mai ţhin niin a lang, tlai pawisa lo chu an tlai zel mai.

6. Ţan hun sawn tlai pawh hian a tlaia te chu an tlai reng tho ţhin.

7. Tlai lo turin hmanhmawh phili kher a ţul chuang lo va, mi hmanhmawh

phili chungte zingah tlai an awm tho. Hun manages thiam a ţul.

8. Chhuanlam chu a awm zel, mi sincere an tlai reng ngai lo.

9. Tlai reng maite hi mi rilru hrisel lo an ni thei bawk.

10. Tlai fo maite hi planning felfai tak nei lemlote zingah an chhiar tel theih tho awm e. 

Chuvang chuan, thil engkim tihna apianga tlai nih i tum lo ang u. Tlai loh hi hmasawnna kawngte zinga rahbi pawimawh tak pakhat a ni tih hi i hrereng ang u.


- F. Lalhmangaihzuala

HMING THAR

Thupuan 2:17, “Thlarauvin kohhranho hnena thu a sawi hi beng nei chuan hre rawh se. A hnehtu apiang hnen ngeiah chuan manna thuhruk zinga mi ka pe ang a, lung var pawh ka pe ang, chu mi lunga hming thar ziak nen; chu hming chu a changtu chauh lo chuan tuman an hre lo, a ti e’ tiin.”

Isua ringtute hian hunbi nei ni pawimawh bikte kan nei a, chumi ni lo thleng tur chu kan nghakhlel em em ţhin a, nasa takin kan lo inbuatsaih ţhin. Chawlhkar tin Pathian ni te, kum thar te, tumkau ni te, Isua sun ni te, Isua thawhlehna ni te, Isua pian ni te, leh Thlarau Thianghlim lo thlen ni te hi hlim taka kan hman ţhin te a ni. Ni ropui tak lo la thleng ngei tur erawh chu; kan la nghak mek rih a nih hi. Mahse, a rei tawh lo vang, kan hma lawkah khian a awm a, a lo thleng ngei dawn a ni. Sual leh ramhuaite tlawmna ni tur chu, chhandam fate kan zalenna ni a ni ang a, sual leh thihna ngei pawh hi a thi ve tawh ang.

Lal Isua a lo kal hmasak khan a lo pian tur thu zawlneiten an hril lawk a. A lo kal vawi hnihna tur hun erawh Pa chauh lo chuan tuman an hre lo. A lo kal hmasak khan khualbuk a hnawng a, Bethlehem dai reh bawng in tlawm a nghak. A lo kal leh hunah chuan leilung pumpui hi a nghawr nghing ang. A lo kal hmasak khan puan senduk an sintir a, a lo kal leh hunah chuan puan var a rawn sin tawh ang. A lo kal hmasak khan ‘Judate lal’ tia tielin nuihza siamnan an hmang a, a lo kal leh hun chuan a hmingah Pathian thu-a an ti tawh ang a, hnamtin chawimawiin a awm tawh ang.

A lo kal hmasak khan Rom sipaiten an veng a, a lo kal leh hunah chuan puan zaisin var tak, fai tak sin van sipaiten sakawr var chunga chuangin an rawn zui ang. A lo kal hmasak khan sabengtung no chungah a chuang a, a lo kal leh hunah chuan sakawr var chungah a rawn chuang tawh ang. A lo kal hmasak khan hling lukhum an khumtir a, a lo kal leh hunah chuan Lal lukhum khumin a lo kal ang. A lo kal hmasak khan luang tiang an kentir a, a lo kal leh hunah chuan thirtiang a rawn keng ang. Uain thur an tulh luihna ka aţang ngei khan a lo kal leh hunah chuan khandaih hriam tak a lo chhuak ang. A lo kal leh hunah chuan hnamtin chitina mite ro a rel dawn a ni.

Lal Isua lo kal leh hunah chuan amah ringtu leh nghaktute chu kan lawm a kim tawh ang. Lungngaih thlaphan leh buaina a awm tawh lo vang a, mangan leh buaina a bo tawh ang. Riltam tuihal a awm tawh lo vang a, lungchhiat mittui tlak a reh tawh ang. Damchhung buainate pelin lungngaihna zawng hnutiang kan chhawn ang a, Setana vanga kan rumna hi min hmangaihtu kan hrilh ang.

Khawngaihna hun hi a liam a, Jentailte ni a kin hunah chuan Lal Isua a lo kal leh ang. Vantirhkoh chungnung bera aw nen, Pathian tawtawrawt rite nen van aţangin chhum ropui takin a lo kal ang a. Thlâna awm zawng zawngte pawhin a aw an hria ang a, lei taksa ni tawh lovin van taksain an tho leh ang. Nungdama la awmte pawh tihdanglamin kan awm ang a. Chumi hunah chuan nupui pasal inneih a awm tawh lo ang a, rilţam tuihal pawh a bo tawh ang. Intihnat a awm tawh lo ang a, kan zain hmeichhe hmelţha tak angin kan awm tawh ang. Mipa chakna thahrui kan nei ang a, vana vantirhkohte ang kan ni tawh dawn a ni.

Kan Lalpa Isua lo kal leh hunah chuan leia a kohhran a rawn seng ang a, he lei hrehawm kan khualzinna ram leh, kan cham chhunga kan chenna bawkte, kan lei in (taksa) hi chhuahsanin, van khawpuia Pa hnenah kan haw tawh dawn a ni. Tihduhdahnate awm tawh lovin rangkachak tual kan leng tawh ang. Krista ringa a khawngaihna chhuangtute chu chatuanin kan nung reng ang.

Mi pakhat thuawih loh avangin khawvelah sual a lo lut a, lei hi anchedawngin a awm a, thihnain thilsiam zawng zawng a fan chhuak vek a. Fuliafate leh nungcha tinrengte pawhin nau vei leh rum tlawk tlawkin, Pathian fate lo lanna chu nghakhlel takin an thlir ve reng a ni.

Mihringah hian Setana chi tuh lo ţo ve hi a awm a, mahse Lalpan a phun loh chu a pawt phawi vek ang. Kan hming leh kan chanchin chhia zawng zawngte chu Isuan a thihpui vek tawh a. Kan felna chenin thlanah a phum bo vek a, rul thlah hming pawh Rom sipaite khan an khengbet tel vek tawh. ‘In pa Diabola’, min titu khan a faah min pawm tawh a. A awmna vanah khian min kohna tur hming thar, Ama ka ngeia sak hming chu min kohna turin a lo ziak sa diam tawh a. Chu chu manna thuhruk zinga mi lungvar thianghlim takah chuan ziakin a dah a, mahse chu hming chu a hnehtu apiang hnen ngeiah chuan min pe ang a. A changtute chauh lo chuan tuman an hre lo vang.

Lal Isua chu a lo kal hmain a hming puan lawk a ni a. Keini erawh a changtu chauh hriat turin lung vara ziak manna thuhruk zinga mi hming inthup, hming pakhat kan inţawm dawn a ni. Lalpa ka ngeia a kohna tur hming thar changtu leh hnehtu ni turin, Isua tel lova kan ţhahnemngaihnate leh kan inpeknate hi Isua rualin invui liam phal ang u. Chuti lo chuan kan inpek zawhna leh kan ţhahnemngaihnate hi kan hlawhchhampui hlauh dah ange. Hringnun hi indona rapthlak tak mai a ni a, hnehtu kan nih theih nan Lalpan mal min sawm rawh se, Amen.

Isaia 62:2, “Tichuan hnam tinin i felna chu an hmu ang a, lal zawng zawngin i ropuina chu an hmu bawk ang; tin, hming thar, LALPA kain a vuah tur chuan an ko vang che. LALPA kuta mawina lallukhum leh i Pathan kuta ropuina i ni bawk ang.” Lalpan malsawm che rawh se, Amen.


- Baby Naomi Pa

MUVANLAI LEH RINGTU NUN

Isaia 40:31 “Lalpa nghaktute erawh chuan an chakna chu an siam ţha leh ang a; muvanlaite angin thlain an thlawk chho vang a; hah lovin an tlan ang a; chau lovin kein an kal ang.”

Lalpa ringtu leh Amah nghaktute an mualpho ngai lo. Mizo Bible hian mupui tiin a ziak a, mahse muvanlai a ni zawk. Thil engkim hi awmze nei veka siam an ni. Muvanlai tar tih nei lo an tih ţhin kha, chungleng leh hnuileng an indo khan chungleng lal chu muvanlai a ni a, hnuaileng lal erawh rulpui a ni. Hnuaileng an tlawm a, chunglengin an hneh. Muvanlai chu ringtu nun zirna atan awmze nei ril tak a ni.

Muvanlaiin kawppui tur a zawn dan chu thingţang a hmuia sehin sang takah a thlawhpui a. Kawppui atan a sawm hma zawnah chuan a lo hmuh ngei turin a thlak thla a. A sawma chuan a lo hmuh veleh a sawmtu chu a han en chho thuai a, a duh zawng a lo nih chuan thingţang chu lei a thlen hmain a zuk chhar a. A sawmtu hnenah, “min sawmna hi ka pawm e”, tih entirnan a pe kir leh a, tichuan chhungkua dinin bul an lo ţan ţhin a ni. Pathianin Krista mo atan thing Kros hmangin min rawn zawng a. A ringtu apiangte van khua leh tuiah min siam a, Pathian chhungte kan lo ni ţhin.

Muvanlaiin ran thisawn sa a ei ngai lo. A nung lai ngei a man a, a taksa leh a thisen lum lai takin a ei a, a fate chawm nan pawh a hmang ţhin. Isuan, “ka taksa leh ka thisen in ei a, in in lohvin nangmahniin nun nei hek lo che u”, min tih kha.

Muvanlaiin thlaler lungpui chungah te, hmun fianrial takah te rannung dang ten an chimbuai lohna hmunah, hling zum tak tak hmangin bu a chhep ţhin. A chungah chuan savun hmul dup nuam ţha tak mai a note sen laia an mut lum theihna turin a phah leh thlap a. A note an lo changkan deuh hunah chuan sahmul chu a paihsak a, hling zumah an awm ţhin. Muvanlai note chu a lo puitlin dawnin a puiin a bu ata a ţham a, thlawh zirtirin a paih thla ţhin a, an tlak nat loh nan lei an thlen hmain a thlain a chawi kang leh zel ţhin.

Ringtute kan lo pianthar tirh chuan lawm sawi hleihtheih loh khawpin kan hlim em em a, buzawl dup nuam takah chuan sa leh thisen lum lai ngatin min chawm a, inkhawm leh ţawngţai kan kham lo va, zai leh lamte a nuam em em mai a. Pathian thu sawi leh ngaihthlakte a nuamin thla a muang hliah hliah a.

Nun puitling nei tura min zirtir chinah meuh chuan, a chhandam hlim lawmna leh kan innghahna zawng zawng min ţhiahsak a. Ţhian ţhate pawhin min kawmserh a, chhungkuaa kan chenpuite ngei pawhin thatchhiat leh dawngdah vangah min puhsak a. Ramhuai thlarau changah te min puh a, (anmahni zawkin ramhuai thlarau an chang a ni si a) kan lo puitlina, Lalpa hmantlak kan nih theihna turin Ani chuan min zirtir a ni zawk si. Thilnung pali te ang khan a changin a hmaah ka sual min hriattir a, a changin a ding lamah malsawmna min vur a, a changin vei lamah sawichhiat min hlawhtir a. A changin hnung lamah chhelna min zirtir ţhin. Zum leh hriam karah min dah a, nimahsela, sual tuipuiin min chim pil loh nan amah Lalpa vekin muvanlai thla angin min chawikang leh ţhin.

Muvanlaiin ran thisawn sa a ei ngailo a, mulukawlh erawh chuan ran thisawn sa rimchhe tak a ei ţhin a; nunna, vitamin a awm ve lo. Ringtute chuan nunna Pathian thu leh a thawkkhum Bible thunung chauh chhiarin chaw atan kan hmang a. Ringlo mite erawh chuan mulukawlh angin, khawvel leh mihring chanchin mai mai hi an mit leh beng tlaina tawk chauh an buaipui a. Thlarau tân nunna vitamin a awm ve lo.

Muvanlai chu van sanga khawsa a ni a, tuipuia chaw a zawn dawnin a mit aţangin tehna ţangkai tak mai chu hmangin, a ral beih tura taksa rih lam leh a thahrui chak lam a hriatsak hmasa ţhin. Hnuaileng, a hmelma laka a chetsual loh nan, ani chu chungleng lal a ni si a. Ringtute chuan Bible pawn lam thu kan chhiarin emaw, mi dangte thu sawi kan ngaihthlakin emaw, chunglam hriatna hmangin kan teh ţhin a. Thlarau nazawng pawh kan ring mai lo. Chunglam hrin kan ni a, kan hmelmapa, Setana lem channa mai a kalsual tur kan ni lo.

Muvanlai chu a lo upa a, a mit a chak tawh lo va, a thla leh a mei te pawh lo bulin, a hmui leh a ke tinte pawh a lo bil a. A hmulte tla kawlhin, a vun hial pawh a ngawt zo ta. Hetih hunah hian a siamtu thiltihtheihzia chu hre rengin a pianna hmun fianrial, thlaler lungpui chungah kumkhat pumhlum chawnghei ţawngţai a hmang a, nitinin zinga ni lo chhuak chu tlai lama a tlak thlengin a en reng ţhin a. Chutianga kumpui sul a lo vei meuh chuan ni zung chakna chu a mitah lo lutin, a mit chu a tleirawl lai anga siam ţhatin a lo awm leh ţhin. Thlasik vur leh dai khawvawt chuan a taksa pumin a hmet zawr vek a, ţhal khawlum leh ni sen-sain a em ût leh rum mai a, fur thlichhe hrâng leh ruahtui nasa em em chuan a rawn tleuh fai duak mai a. Chutianga kumpui lingleta hun ţhen zawng zawngte a tuarchhuah vek hnuah, favang hun thengthaw nuam tak maiah chuan a taksa pumin siamţhatin a lo awm ta a. Ringtute ang maiin muvanlai chu tar tih nei lovin siam ţhatin a awm zel a ni.

Thing tinrengte pawh hian fur, ţhal, thlasik leh favang te hun ţhen zawng zawng kumpui lingleta an tuar chhuah hnu chauhin rah an chhuah thei chauh a ni. Ringtute kan lo puitlinin, Lalpa chuan a rawngbawl turin min duh a, mahse Kros paltlang lovin Lal rawng a bawl theih loh. Hrehawm tam tak tuarin vanah khian ro kan khawlkhawm a ni zawk.

Muvanlai chu a thlawh san poh leh leia a chaw, a hmelma chu a hmu fiah ting mai a. Ringtute Krista lama kan san poh leh sual leh a hnathawh kan hmufiah tual tual mai a ni. Lalpa ringtu leh amah nghaktute chu, thlemna leh fiahnate tuarna hmunah pawh Lalpa zawkin a lo nghak ţhin. Meipui aţang te, sakeibaknei puk aţang te, tuipui mawng nghapui kawchhung aţangtein.

Lalpa nghak lova mihring lam lo chet hmasaknaah tisa mi Ismaela a lo piang a. Abimaleka chuan Lalpa a nghak lo va, Moab ramah ţam tlanin muk takin a pem a, ţam tlanna hmunah a fapa te pahnih nen sengin an awm a, a mote pahnih leh a nupui hmeithai kutbengin an kir leh. Pathian finna erawh chuan a mite ţam tlanna hmunah bawih a chantir a, a thiltihtheihzia an hriat theih nan amah vekin a hruai chhuak leh thin a ni.



- Baby Naomi Pa

NUNNA TUIKHUR : AUGUST 2015 : EDITORIAL

Kan hriat ţheuh angin, Burma rama kan unauten tuilian tuarin harsat manganna nasa tak an tawk mek a. Tunlai khawvel changkanna zarah keini pawn mahni awmhmun aţangin an thil tawrhte kan lo hmuin kan lo hre ve zung zung zel a nih hi. Chu khawvel changkanna avang chuan harsatna tawkte pawh tunhma ang ngawt ni tawh lovin ţanpui zung zung a lo awlsam phah ta hle mai.

Jakoba 2:14-16 kan chhiar chuan, kan mihring puite saruak leh rilţam, ţanpui ngaia an awm lai tak hi ţanpuina hna thawh hun ţha a nih thu min hriattir a. Chu chu khawvel hmun hranga hranga Zohnahthlakte leh kan Mizoram unaute ngei pawhin zawmin, pawl hrang hrangin an remchan dan dan anga sum tuakin leh vehbur te khawnin an han che nghal char char a, a ropui hle mai. Thil ţha kan ti a ni.

Midangte kan ţanpui hian a thlawn ngailo a. Mi harsatnaah kan puih avanga tha leh zung, hun, sum leh pai kan sen hian kan chan reng reng lo a, kan rin loh lam aţangin Pathianin mal min lo sawm ţhin a, a let tam takin hlawkna kan chhar zawk ţhin a lo ni. Deuteronomy 15:11 ah chuan ţanpui ngaite kan ţanpui ngei tur a ni tih kan hmu bawk a. Chuvangin ţanpui ngaite ţanpui hi Pathian in kan tih tura a thupek (Order) dinglai a ni tih i hre reng ang u (Tirhkohte 20:35). Tin, Missionary kan han tih pawh hian ram hlaah va kal chhuak vek kherlo mah ila, min mamawhtute tana kan thawh khan rawngbawltu Missionary kan lo ni reng mai dawn a lo ni.

Chutih ruala kan sawi lan duh chu, khawvel ram hrang hrang aţangin ţanpuina chu a thleng ruih ruih ngei a. Amaherawhchu, tun ţuma kan sawi duh ber zawka chu, kan Ţiau thlang lam unaute (Mizoram) in, hun kaltawhah min lo hliam deuh tawh pawh ni se, tun huna kan tana an theihtawp chhuahna hi i hre hram teh ang u tih hi a ni. Han sawi ta mai mai ila, CYMA in ţanpuina hmahruai, buhfai quintal 100 lai mai an thawn a, a bo a bang awm lova CAN/F kutah hlana, Hakha khawpui an thlen te kha a ri a va mawiin a va ropui tak em! Mahse beisei angin kan hre lar lemlo hle niin a lang. A hnu ni hnih khat vela President Thein Sein-a’n buhfai bag 200 leh thildang a rawn pek erawh kha chuan darkar 24 chhungin mitin ti ti a ni leh hman si!

Enpawh chu nise, kan sawi duh tak chu, Ţiau chhak lam Zohnahthlakte pawhin kan rilru sukthlek hi kan sawhsawn a hun ve ta niin a lang. Ţiau thlang lam unauten kan harsatnaah hmangaih taka min tuamhlawm lai hian, thil ţha lo leh sualna chi hrang hrang kan zu tih ţhin bansan ve ila. Tin, YMA hming hrim hrim huat tlatna thinlung kan lo pu tawh a nih pawhin, kan theihnghilh ve a hun tawh hlein a lang. Unau chhulkhat kual kan nihna bakah, ringtu kan nihna ang pawhin, hun kal tawh chu hre reng lova, ngaidamtu kan nihnaah khan damna kan chang ang a, chutah chuan remna pawh a lo awm a, kan Pathian thu pawh a ni e.

Tichuan, he tuilian hian tunhmaa unau hmel kan lo inhai thinna te, kan lo inchemhar deuhna lo awm tawh ţhin te chu len bo se la, Zohnahthlakte karah inhmangaihtawnna lo pungin min suihkhawmtu lo ni se. Keinin khuarel chhiatnaa kan ngaih hi kan tan Lalpan a malsawmnaah min puansak mawlh rawh se, Amen.


- Nanaua Chawngthu