SUAL LEH A KAIHHNAWIH

He thu Lalpa'n min pek hi a mak khawp mai. U Biaka kawchhunga Setana ka hnawh chhuah sak zan, a tuk zingah ka mangah Lalpa'n a chhuak a ni tih min hmuh tir a, U Biaka hi pahnih ka lo mut puia, pakhat zawk chu sual tak tih hriat em em mai leh sualna nei lo tih hriat tak hi an lo mu a, a sual zawk chu a tho a, a kal ta daih a, sualna nei lo zawk chu ka lo ko a, a lo eih a, tichuan a sual zawk chu a lo kir tawh miah lo ni. Ka harh hlawl mai a, Lal Isua hmingin Setana chu ka lo hnawtchhuak a ni tih ka hre ta a, ka lawm em em a, tichuan U Biaka ka hrilh ta nghal a. Ka hrilh hmain “Nizan chu ka mu lo ka tlaivar ṭhak” a ti a, thil awmdan chu ka han hrilha, kan tawngtai ta nghal a. Tichuan, Pathian thu chu ka thiam tawkin ka hrilh ve a, chutih lai chuan he thu hi Lalpa'n min rawn pe ta a ni. Ka ziah nghal loh avangin rei tak chu ka hre chhuak zo tawh lo a, ka theihnghilh ta reng a ni. Ka ṭawngṭai leh a, Pathian hnenah min hriattir leh tura ka dil hnuin min hriattir leh ta a ni. Lalpa chu fakin awm rawh se. 

1. Ruihtheih thil (Rom 6:1-23):

A hmasain tunlai khawvelah Setana’n ruihtheih thil in mihring a thlem tawh a ni tih hi kan zir dawn a ni. Awle, he ruihtheih thil (zu, damdawi, zuk leh hmuam adt.) hmangin mi a ti ṭhuanawp ṭhin a ni tih hi kan hriatthiam a ngai tak zet a ni. A bik takin keini tlangmi te hian kan tih nasat vangin he mi hmang hian min thlem nasa em em a. He ruihtheih thil hi sual a ni lo emaw kan lo ti ange!! Sual te, a rei hnuah sual lian a hring ṭhin a ni. He sual hi ‘mai mai’ kan tih ṭhin a, pawi lo turah ngaiin kan ti a, a ṭhenin kan tichhina kan ti ta zel, kan hriat loh hlanin a ngawl kan lo vei tawh reng ṭhin a ni, a va pawi tak em! Unaute u, Lal Isua en in i bansan ang u, Lal Isua kha khawvela a lo kal lai khan zu ruiin kawtthler ah auvin mi a sualin chhungkua a ti thlabar tih kan hre ngai em?? Tin, Lal Isua kha khawvelah a lo kal lai khan damdawi a ti a, a ke leh ban te a vung luk a, a, a ṭhut chawlh pawhin zuk leh hmuam a ti ṭhin tih te kan hre ngai em le? Mahni ah khan inzawt ṭheuh ta ila, Lal Isua kan ang dawn em? Rom 6:5 ah khan a thihna anpuia Amah nen kan inzawm tawh si chuan, a thawhlehna anpui pawhin kan inzawm bawk ang tih a nih kha. Chhiar thla zel la, i hrethiam zel ang. Chuvangin, in taksa pengte pawh fel lohna hriamhrei atan sualna hnenah pe phal hek suh u; Lal Isua bawihah chauh i inpe phal ang u. Lal Isua anpui kan nih tawh chuan engte nge a tih theih le? Damlote a tidama, mitthi te a kai tho a, ramhuaite a hnawtchhuak a, mitdel te a tihvar sak a nih kha ti rawh u. Keini hi a anpui kan nih ve chuan kan ti thei ve bawk a ni. Mahse kan rinna a tlem em avangin kan tithei lo mai zawk a ni. Tunah hian chutiang tithei chu an awm ve ṭan tawh a ni. Mi ṭhenkhat te chuan kan hriat ka ring, a hming chu Pastor Benny Hinn a ni a, Lal Isua rinchhanin tihdam rawng a bawla, damlote a tidama, zeng te a tidam thei a ni tih kan hmuh kha entawn tlak a va ni tak em! Kan chak leh chak loh chu kan nundan ah te kan chetzia ah te a lang mai ṭhin a ni. Tichuan, keini hian Lal Isua hmingin damlo pakhat tal kan ṭawngṭai dam ve tawh em tih hi keimahni ṭheuh i inzawt ṭhin ang u. Kan rinna chak tur chuan a thu kan zir tam a, a rawng kan bawl tam a, kan fak tam a ngai a ni. Kan rinna de vat vat kha alh chhuah tir ang tih hi chang vawn tlat ang u.

2. Inngaihna Sual:

A pahnihna ah chuan inngaihna sual in tunlai ah mi a thlem bawk a ni tih hi kan hriat a ngaiin a ṭul tak zet zet a, nupui pasal kan inneih dante hi i han zir chiang ang u. Pathian duhdan kan la hmasa tawh lo a, kan duhdan danin kan awm dun mai mai tawh a, kan ngaihdan te hi Pathian mithmuhah a thianghlim em, min hmu reng ania. I ngaihdan ang ngawt khan Pathian in a ngai ve lo a nia, thianghlim lo chu sual a ti a ni. I thianghlim tur a ni, kei ka thianghlim si a, a tih kha hre reng ang u. Tin, chhungkua kan din ṭan dawnin thianghlim takin Pathian duh danin bul kan tan loh chuan inchhung khur a buai ṭhin a, thlemna kan do zo lo bik ṭhin a ni. Nu leh pa pawh a zuah tawh lo, he thlemna ah hian an bang bik lo a, uire te, sawn thlak te kan tam tawh em em mai a ni, a va pawi ṭhin tak em! Tui baw hnu a ruh leh theih tawh si loh ang hi a ni. He sual hmang hian Setana’n ṭan a la a, he sual hi a hluar em em a ni tih hi i hria ang u. Pathian hmingin insum ṭang ṭang ila, a duh dan angin thiaghlim i tum ang u. Pathian duhdanin kan awm thei reng a, kan tum loh vang mai mai a ni. A bik takin ṭhalaite u i fimkhur ang u, a har lo ania. Heng aia har tak tak pawh school ah te, hnathawhna ah te kan zawm theih kha. Tin, kan ṭhalai puite inngaihna sual ah an tluk loh nan i ṭanpui ṭhin ang u. Heng sual bawlhhlawh tak hi Lal Isua hnung zuitu te chuan kan hnawl thei a ni. Lal Isua hmingin Inngaihna sual hi i do ang u. 

3. Mahni ṭha intihna:

Mihring hi sual saa piang kan ni a, mahse ‘misual ka ni’ tih hi harsa kan ti hle ṭhin a ni ti ru! Ṭha kan in tih chhung chuan kan Pathian kan hmu thei dawn lo a ni. Eng nge a duh zawng pawh kan hre thei loa, a duh dan pawh kan thliar thiam lo ṭhin a ni. Chuvangin sual chu eng nge? Mahni ṭha kan inti a, mite kan rel a, kan sawichhia a, mahni ṭha kan intihna kha sual chu a ni. Tlawm zawk nih te kan duh ṭhin lohna kha sual a ni, kan tlawm duh loh chuan Lal Isua hnen aṭangin engmah chan kan nei dawn si lo. Johana 13:5 ah Lal Isua’n a zirtirte ke a sil sak khan eng nge a entir tih chuan tlawmna nun kan nei tur a ni tih a entir a nih kha. Tin, Lal Isua min chhandam turin khawvelah a lo kal khan hmun tlawm, ‘Bethlehem Bawng In’ tlawm tak a rawn thlan khan eng nge a entir? Tlawmna nun kan neih theih nan a entir a ni. Setana’n Lal Isua duh hi a hrechiang em em a, mihringte chu chapotir min duh a, tlawm duh lo turin min bei ta ṭhin a ni. Chuvangin “Kan chhungte lakah, kan ṭhiante leh kan mihringpuite lak ah kan sual em? Thil ka tisual em?” tiin zawhna inzawt ṭhin ila, kan lo tisual a nih pawhin ngaihdam dil hreh lo ang u. Kan mihring pui te chungah kan sual chuan Pathian lak ah tisual kan ni tih i hre thar leh ang u.

He sual hi kan hneh thei tih Lal Isua’n min entir a, Ani pawh mihring taksa ang hian thlemna a tawk ve thin a nih kha. Chuvangin englai pawhin Lal Isua en chungin he sual hi i do zel ang u. Lalpa'n a thu malsawm rawh se, Amen.

- Lalthanzami

KEIMAHNI SHIMLA RETURN

Mihring te hian thil hlimawm emaw hahthlak lamah emaw engemaw han tih hona kan neih hian a hma aiin kan in nelin kan in pawh sawt ṭhin. Pawlho ah pawh kan chak zawk nan chutianga member te inpawh tawnna tur thil tih chu a pawimawh hle. Tin, pawlho ah hian inkawm fal bik emaw inkawm lo bik emaw awm hi a ṭha ber lova, in ti hiam huam siloa inpawh tawn taka tlat ho dial dial hi a tlo ber fo.

Chang kan lam panin khawtlang kalchar kan la chho zela, a hun laiin taima takin hna thawha, engemaw changa nun tih harh nan a han tei chhuah te pawh kan ching chho ve zel a nih hi. Kan Fellowship pawh hian kan dintirh aṭang tawhin kumkhatah vawikhat tal hi chu intihhlimnan khawiah emaw chhuahhona kan nei ṭhina, kum tawp lam boruak nawm deuh hunah kan ti tlangpui ṭhin. Amaherawh chu kum tawp lamah hian programme a inchherchhuan hnem ṭhin em avangin nikum aṭang khan kum tir lamah kan hmang ta a ni.

Kum 2/3 vel kalta atanga Ṭhalai ten kan kal chakna ber ṭhin Shimla ah kal thei turin Pathian in hun ṭha min pe a, hruaitu fel tak tak te zarah leh Kohhranpui thil phalna zarah kal thei in kan awm ta hi a ropui hle mai. Hmundanga kan kal ngaihtuah chuan kal kan tlem deuh, ‘Shimla ka kal chak’ ti satliah te nilovin, a kal chak tak tak chin kan kal ni berin a lang. Hrisel lohna vanga kal thei ta lo te an khawngaihthlak hle laiin, kal thei tura Pathian in hriselna min pe bik te hi mi vannei kan va ni em! Tin, ṭhalai te zingah pawh innel tawnna leh inpawhna tha zawk a thlen ngei niin a langa, kan rawngbawlna kawngah pawh kan chak chhoh zel a beiseiawm.

Hetih lai hian kal ngei tura ngaih kal ta lo langsar zual te hi lo chhui zui zuai ila :-

1. Valtea - “A hla si a ka zuam lo” a ti mauh mai! Nawi nawi mai a, hmeichia leh nuho te pawh an kal tek tek mai ania.

2. Pu Hminghlua - Rei tak zinbo in alo haw ve chiah a, a nupui fanaute a la ngai hrih.

3. Hama - Tu ten emaw ni a Department ang zawngin an phat sak leh thut vangin a kal ta lo thut.. niin thu kan dawng. A sam sei ve ṭhin vang khan an Dept. ah an tel tir ve pawh a ni mai thei.

4. Pu Para - Ani hi chu kan hrethiam, nau ek suk a ngai a.

5. Hmuna - Khal ṭha deuh siin, “Bus chuan ka zuam lo” a ti ve bawka. Mahse, hei.. englo, bus chuan peihlo lam vang pawh a lo ni viau lo niin a lang.

Aaa.. thin a tihrim chuan Facebook hmiah mai a ti chakawm khawp mai.. Het Saala!

Kohhran hruaitu leh Upa hoin Biak in ah ṭawngṭaina min neihpui thlapa, kan President Rocky Chunga’n thusawina tawite a neih hnuah ni 13 March, 2014 zan dar 10 velah kan chuanna Tourist Bus lian chuan kan tlanchhuak ta muah muah a, thawl nuam takin kan khat mawi tawk vel a ni. Bus hnunglam a thu, engkim in ready tak, tui in tur tam tawk tak leh eitur chi hrang hrang, serthlum aṭanga Limbu etc. mai bakah limbu velna tur chemte thlenga pai te pawh kan awm, John Gina leh Ṭana te a hnungah an ṭhut leh ṭhut loh phei chu ka hre chuang law.

Duh tawk tak meuh meuh aia thui mah Bus-a kan tlan ngar ngar hnu chuan a tuk zing lamah Shimla chu kan chuang chhuak ve ta. Aizawl nen inang tak a ni, tlangram hmun mawi leh thengthaw nuam tak, boruak vawt ruih mai a ni. Khaw chhungah chuan kan chhuk dawn emaw tih nak laiin, teuhlo mai…Km 16 kan la tlan dawn a lo ni. Mahse maw kan tlan leh deuh chuan ralkhat tlang piah ah vur ram tlang dung a lang var vo ta mai le! Khawvela tlang hmingthang Himalaya tlangdung ngei mai a ni. Chu tlang hmingthang lo inkham ruah mai chu tette atanga a hming na na na chu kan lo hriat bel em em ṭhin a ni, mit lawng ngei maia kan han hmu ve ta hi a va ropuiin a van man hla em!

March thla a nih tawh avang hian vur tla a reh tawh a, Shimla khaw chhungah tak chuan vur hmuh tur a awm tawh loh avangin, a awmna hmunpui Kufri tlangah kan kal dawn a lo ni. Chutah chuan vur-a infiamna chi hrang hrang a awm a, tourist tam takin nitin maia an tlawh vut vut ṭhin a ni. Kufri tlangah chuan Bus a lawn ve theih loh avangin a tlang hnuai kawngpuiah min drop ta a.

Mihring te hian zing kan han thoa Toilet-a luh kan mamawh ang hi i hrethiam mai em? Shimla vur ram ah pawh kal ila mihring kan la nih miau avangin chu thil chu kan chungah a thleng ve tho si a, Bus aṭanga kan chhuk chiaha kan hawi kual vak vak dan kha vur ram mawina thlir kuala hawi vel kan niin a lang lo. Han hahchawlh zuaina tur zawng kan ni. Alo awm mai silo, chhunglam aṭanga nawrna nasa tawh si lai vel kha aw..a tuar nasa fal deuh pawh kan awm chiang mai... entirnan ‘Par’ tih tel hming nei te kha.. tlangchhip ah a hmunpui a lo awma, Rs. 5/- chawiin a chhungah an han tlan lut a, an tuar rei tawh bawka an va inhrithla tak tak mai kha chu an thawl ve huai theiin ka ring.

Kan kal chhan ber pakhat vur ngei mai chu kan hmu ta a, kan khawih a, kan rap a, a ṭhenin an lo ei chhin velin ka hria. A ṭhenin invawmnan an lo hmang, ṭhenkhatin engtin nge a awm reng reng tiin kawngsir ami te kha an lo zun khum.. a kaw sawt sawt mai a ni awm e. Kan sawngbawl nasa hlawm hle mai, a vawikhat nan vur ramah kalin vur kan hmu miau alawm.

Sakawr pu hoin, “Kufri tlangchhip thleng tur chuan a hla lutuk in thleng zo lo ang, sakawr emaw motor (taxi) vela kal a ngai” an lo ti a, a man an ti to bawk si, min bum a nih kan ring a kan duh lo, kein kan kal dawn kan ti vel. Kan han kal ta kha alawm Shortcut aṭangin kan inti kal a, vur karah kan inham chho ṭan ta, vur karah hian kal alo har zia te kan var pawh chiang kher mai, a nal zuk zuk a, a tui deuh pur pur bawk nen. Posi a nalh duh lo hle mai, a khat tawkin kan kut pahnih hi ke hmalam atan kan hmanga ke pali in kan kal tui tui fo mai. Kan thaw hlawi hlawi a, sakawr pu ho lah khan chu chu an lo hriat sa vangin min zui ve zela, kan hah tawh thaw hlawi hlawi hmel vel kha chu chhia min ti hlawm ve ngawtin ka ring. An sawi dana Km 2 vel kan inham chhoh hnu chuan hmun zawl zau deuh kan chuang chhuak ta a, chu chu motor thlen tawp theih chin leh sakawr dinkhawmna hmunpui ni awm tak a ni, chuta ṭang chuan sakawr chuan ngei ngei a ngai kan ti ve ta. Kufri Fun World tak tak thleng tur chuan Km. 4 vel (an sawi dan ania, km 4 chu a tling lo deuhin ka hria) kal a la ngaih avangin. Mahse a ṭhen chu kea kal zawk la thlang tho an awm. Pian a hnu lamah a vawikhatnan sakawr chungah min nawrkai a, sakawr khelah an rawn beng zawt. Kufri tlang rama fun world, vura infiamna turin kan inkhalh liam a, mahni thiam dan danin kan control chho ve ta ringawt kha ania. Cowboy film en than vanga inlak confi ringawt pawh a theih lem loh.. a chet nawi theih khawp mai Val hi!! Sakawr chungah kan han chuang ther fur mai chu, Red Indian nena indo tur te pawh kan ang hlein ka hria, ka piah maiah Pi Mimi ngei mai kha tarmit dum bun vangin rum em em maiin alo chuang ve al ka hmuh phei kha chuan, Apache raldo rual pawh lo kal se ka zam bik kherlo mai thei. Mahse chutia ka rin chhan em em lai chuan a sakawr kha a harh mai mai khawpa, hman hma hmain alo kal zut zut a, kopang lamah a va kal phei, a chunga chuang Pi Mimi lah khan tih din dan kha alo thiam mai silo, “Ui ui engtin nge ni dawn? Kan kal a nia hei..” tia aw ṭial fea a rawn au mai kha chu nuih loh a har khawp mai.

Ṭhenkhat kha chu sakawr hnarhrui kha sei tha tawkin an zawm khawma a indawta kaltirin a hma berah sakawr puin a kai a. Keini, tlema ‘man’ hmel deuh kan ti dawn nge, Cowboy hmel deuh kha chu mahni chuan chuanin min thlahliam ve tawp mai..ni khan a langa, hlau ru deuh viau mah ila kan ‘pa’ hmel bik riau vang khan ka intithei hle. Mahse Pi Mimi te ho pawh keimahni ang thovin an chuantir ve zia kan hmuh kha chuan inngaih ropui viau bik chi pawh a lo ni em em lem lo.

Kan sakawr chuan kawng an byheart tawh em avangin a hmun min thlenpui dawn tho tho tih an hriat chian vang lek zawk alo ni ka Unau..!! Tichuan kawng chheng chhe em em mai ah chuan kan inkhalh chho ve ta auh auh zel a, kan sakawr chuan a changin kawng ṭha lai lai fimkhur takin min zawn puia, a chang kha chuan an uang ve thei hle.. kawngchhe lai ah te, ko pang sir em em maiah tlak palh hlauhawm em em ah te min kalpui a, an fiamthu thawh dan kha a nuihzatthlak viau lo thin khawp mai. A kal ṭhat duh loh leh cowboy hovin an dula an khen kal ang te kha kan apply vel.. kawngsir kham ko lamah min kal pui tlat te khan aw.. han thlir thla ila kham kha vur in a khuh var thla vo mai a, far kung a ding thelh hun bawka, tleng palh ila kan tleng chak duh dawn ropui mai.. thu an awih loh te khan kan han hau ve bawka.. “Hey hey hey.. helamah helamah” te kha kan tia a sawt silo, Mizo ṭawng ai chuan vai ṭawng an thiam deuh ringin vai ṭawng te khan kan han be thul.. Mizo ṭawng ai thlawt chuan tlemin an hre deuh chuan a lang a mahse a sawt em em hran lo.

Motor accident an sawi fo ṭhin, kawngchhe laiah aiin kawngṭha chinah hian Driver te an lo inthlahdah a accident hi a thleng leh fo duh an tih ṭhin hi a dik hmel fu in ka hre ta. A chhan chu khatiang khawpa kawng bumboh leh chhengchhia, vur tui lung zeih zuih kara kan kal lai khan a hlauhawm zia leh sakawr chung chuan kan hneh sawh lo tih kan inhriat em avangin kan fimkhur, kal lamah tumah chesual kan awm lo a, kan thlen tawpna tur kan thleng chiah sakawr an ding ta ṭhup tih ah Pu SK-a ngei mai kha a sakawr jean chawpin a tla thum dup khan a dik hmel zia a rawn pho lang ta ni ber in ka hria.. Pu Ska chauh ka sawi ania, kan haw thlak lamah sakawr chung aṭanga muang changa diak kara thla thla riai riai @ Pi K-Mahmingi erawh kha chu ka hmuh ve loh avangin ka sawi lang lo mai ang.

Tlangchhip kan han thleng chu le.. duhthusamin vur-a han tal tak tak na tur kha alo tam kher mai a, a var hian a var vo mai a ni, Kristian Hlabu a “Vur aia var in” tih hla te hi kan var pawh hlawm hle mai, kan hotupa Pu Jerome-a paw’n a zaithiam leh thiam loh ngaihtuah lek lovin, “Vur aia varin..” tiin a zai ve rut rut in ka hria. Tlang leh tlang inkara hruia uaina (rope-way) te, vur ram tlengna te, vur ram motor/bike a chuanna tur te etc. chung zawng aia ka mit la hmasa bertu chu kan tet lai aṭanga zirlaibu a kan hmuh thin, vur ram tlangsang chauha awm ṭhin ‘Yak’ ngei mai kha a ni. He ka mit ngei hian a nung chung ngei lehnghalin ka hmu ve ta!! Ka hmu satliah mai nilovin ka khawih a, chu pawh duh tawk lovin a chungah ka chuanga, inla cowboy fe fe in silai leh lukhum parh nen thla kan lak pui zui.. nuam hi kan ti chiang alawm, intithei tak kan ni.

Kan duhtawk tak meuh meuh vur tlangah kan tal hnu chuan haw thlak zai kan rel ta a, kan sakawr dinkhawmna lamah chuan kal chhoin kan han chuang ther leh fur a, kea kal ho pawh an kawng zawh ngai te te aṭangin vur ram ngaw hnuaiah an chhuk thla ve a. Han mitthla chhin ve la, kawng nal leh awih zet maiah chho zawnga kal aiin chhuk zawnga kal kha a harsa in tawlh thluk a awl zawk i ti ve tiraw? I ti ve chiang mai. Chutiang chiah chuan he Kufri tlang atanga kan haw thla pawh hi chhuk zawnga kal alo ngai ta a, kawng lah chu khawk rawk leh chheng chhe tak, vur tui in a tih nal chiau pur mai ala ni zui, sakawr tan pawh tawlh thluk a awl hle. Chhoh lam ai fe in ip deuh chawih chawihna tur alo tam zawk zia kha inhrilh kan ngai lo, a tak a tawng tu te kan ni e.

A tawi zawngin sawi ila, Bus dinna kan zu thlen thlak leh chuan mahni ṭhutna theuh ah kan ṭhu ngawi hle hle hlawm mai a ni, nungchang a ṭha duh khawp mai. Hmun pakhat zawk chauh kan la tlawh a kan duh aiin kan tal na deuha kan chau anih hi..mahse kan la chau hlen dawn teuh lo mai, hmabak kan la nei, Shimla khawchhung tak tak ah kan la leng dawn alawm. Hmanlai British hoin India ram an awp laia an khawpui pawimawh tak, Sawrkar hmun pawimawh a an hman ṭhin Shimla a Sapho chenna ṭhin leh an hmunpui, sapho sulhnu pawh tun thlenga hmuh tur ala awmna Mall Road ah kan leng dawn a ni.Shimla khawpui pan in Kufri tlang aṭang chuan kan tlan let leh ta vang vang a, kan chuanna bus driver lah chu tlangrama la tlan ṭhang lo tih hriat tak mai a ni. Delhi kawng, phairam kawngpui ngil leh zau velah an inti khalh thiam tehreng nen, tlangram ah meuh chuan a nawi fe mai, kan sakawr chung chuang tir kan che nawi vel nen khan kan inang tlang velin ka hria.

Khaw en laiin Motor lian tan ‘No Entry’ a nih vangin khaw pawnah Bus chu a ding leh pek, tih ngaihna awm silo ke a kal kan tum, motor rawn tlan apiang kha kan lo phar a, beidawn hnu ah an City Bus ve kha kan phar fuh a, kan lut ta sup sup a, Bus lah kha a te sia, kan khat hneh kher mai. Bus chhungah chuan kan rak chel chul a, bus a lo chuang sa ho chuan min en hrek hrek a, mak min tih hmel hle. A hmalam aṭang leh a hnunglam aṭang te chuan, “Mi engzatnge kan nih Bus fare pek a ngai lo inchhiar ru”, tiin kan la in au lauh lauh zui. Ka bula vai patling zahawm ve deuh thu chuan, “Khawi atanga lo kal nge in nih?” min ti tawp a, kei lah chuan rang fe in, “Delhi aṭang” ka lo ti ve hmiah, a ni reng bawka, Delhi atanga kal kan ni tlat sia. Mahse kan hmelah leh chetzia ah khan Delhi mi pangai kan nih theih chu a ring chiahlo tih a hriat, engmah chu min zawt chhunzawm ta lo a. Kan kal duhna hmun peng kan thlen chuan conductor ṭawng ring zet chuan chhuk turin min ti a, bengcheng zetin kan chhuk ta sup sup a. A hnuhnung lamah ka chhuk a, vaiho chuan an thiante bulah “Thingtlang khua aṭang lo kal an niang”, tiin min sawi sep sap chu ka hria a..ka nui ru vur vur mai. Enge, mi hlim ve te.. Shimla kan kal a kan hlim lutuka kan bengchheng a ni ve mai alawm.

The Mall Road ah chuan kan han chuang chhuak ve ta a, Vai Film lar tak ‘3 Idiot’-a a tawp lama an thianpa (Amir Khan) an han zawnna vel kha… hrethiam mai em? Kufri vur tlanga tal hrep tawh keini, thawmhnaw pawh bal tawh ang reng tak nen kha chuan alo inmil lutuk lo anih kha..inchei fai ver vawr a lenna chi niin ka hria. Sap ho sulhnu, an in hlui te, Kristian Biak in te leh khawthlirna hmun nuam tak tak te chu kan fangkual ve ta hep hep mai a ni.

A hmun hi a engemaw zalen deuh raih mai a, a thengthaw bawk a, a boruak a tawk chiah a, nuam kan va ti chiang em! An hmeichhia/nula te an vak chhuak tam lutuk lo nge mawni, kan hmu tam vak lo niin Chunga’n min hrilh.

Tin, tlangrama cheng te hi an lo lian vaklo a nih dawn hi tih turin an mipa te reng reng pawh kha kan hmuhphak chinah Rocky Chunga aia han lian deuh kan hmu mang lo tlat.. an intiat tlang vel khawp mai.

A sei ta hle mai, ziah vek sen pawh a ni lo, Mall Road ah hian khawthim thleng kan lengkuala, chutah a thlang lawka bazaar hnuai tunnel bul kawngpui sira Waiting Shed ah ṭhu in kan bus chu kan lo nghak ta ṭhap a. Bus lo kal har zia leh phone pawha a sawt si loh avangin, mi 3 in tlawmngaia khaw pawnah kea kalin (taxi driver ho sawi dan chuan km 4 lai a hla a ni) kan zu zawn dan te, khaw pawn lam panna kawng chu a reh in a thim hle a, amaherawh chu lunglen vawng vawngna tham khawpa thla eng vawl vawl avangin kal erawh a harsa lutuk lo a. Khawvawh dan zia Delhi-a Krismas leh Kumthar lai khawvawh vanglai tak ang a nih zia te, kan driver nikhualo zet maiin kan thin a tihrim zia leh duhthawh taka kan hauh tak hrep zia te kha sawi kim vek sen pawh a ni.

Ka’n sawi tel hram duh erawh chu mi puitling tak Pu Ska leh U JL. Liana te’n min telpui thei kha a lawmawm ngawt mai, ṭanpui ngai leh bawihsawm ngai an awmin keini ṭhalai rual ringawt ai chuan an tlawmngaih zia leh mi an thlamuan dan zia kha a taka hretu leh hmu tu te kan ni e.

Delhi aṭang hian khawi khawi ah emaw excursion in kan kal chhuak ve ta nual a, nuam ka tih zawng tak pawh a ni renga. Khang kan kal tawhna zawng zawngte ka ngaihtuah khan nuam ka ti em em veka, mahse man hla ka tih ber thlang dawn ila Shimla/Kufri hi anih ngei ka ring. Tun hma aṭanga ka kal chakna thin ni si khan, kal dawn tak tak chuan a kawng thui em vangin ka zuam lo ru riau a, chubakah tu tu ten emaw min ṭhulh san rup rup vang khan ka phur lo ru ruai na in, a hmun kan han thlen chiah kha chuan a mi deh dan kha alo dang zar si a ni. A hmun mawina bakah adventure deuh rep rep a tel khan ka tan hian a ti hlu zual ni berin ka hria.

- Nanaua Chawngthu

VARANASI LAMAH

A tuk maiah kan zinchhuak dawn si a tiin mut mu tuah tumin ka laikhum thlehnem lam chu ka pan a, ngaihtuahnaa kan zinna tur ngaihtuah chuan ka’n mu vang vang a, “Zingah ka tho anga, ka inbual fai sar anga nalh deuhin ka inchei anga”, tiin ka ngaihtuah mai mai a. Mahse zan a rei tulh tulh a, chunglam roreltuin a thiltihtheihna lantirin vanlam chu a thawm a ring sawt em em a, khawpui a ri dur dur a, kawl a phe zuai zuai a, tek te tlain ruah a sur ta buan buan mai a. Zin chhuah khat nak lai chuan boruak a la vawt bawk nen, zing lamah tal a han em ang chu tiin ka muhil ve ta a.

Zingah pawh chuan khua a duai em em a, vawt ti em em chungin ka inbual a, ka sam phei chu a ro lawk theilo. Tichuan ṭhiante nen innghahna tura kan tih, Asalatpur Hanuman Mandir lam chu ka pan phei ta a, Nl. Lami inah anlo awm khawm a, a hnu rei vaklo ah motor lo thlengin Train station lam kan pan ta a ni. Station kan thlenga kan chuanna tur Train pawh a lo ding fel reng tawh a, ka han lut fel chu a hun tak (kan ticket a chhuah hun tur an ziah ang chiah) ah Dar 7:00 p.m ah kan kalchhuak ta a. Mahse maw! Kan chuanna ah chuan mi 12 kan ni a, ticket 5 chiah a confirm a, seat khatah pahnih ang hisapa confirm a ni lehnghal, a awmzia tak ah chuan seat pathum chiah kan changa, in\hut \awm zel tur leh nghal a ni.

Zan tir lam a la ni a, mut a la chhuak lo bawk nen kan hlim viau tho a, kan chep dan chu sawi tam lo mai ang. Tichuan zan a lo rei deuha, in fit vaklo nula tleirawl Sawmi te mut a lo chhuak ṭan a, mut chu sawi loh \hut pawh khan duh ang angin kan zimar hleitheilo chu ania, ka’n en ṭhina a mutchhuak mutna awm silo kha a thle buk buk mai a, a tawrh zawh tak ngang loh hnu chuan rel chhunga kalkawngah khan a puan a phah tawpa, a mu ta a. Pi Mawitei’n alo zawm vat a, ka khawngaih bawk si, nuih a za duh bawk si. Nu Zotei lah midang seat ah alo ṭhu chu lo niin, Vaipa lah khan a tet vangin a zuam deuh nge mawni a hau deuh reng mai lehnghala. Chuan, sawi hmaih theih miah loh chu kan kal dawnah chaw kan pai hlawma, chaw pai ve lovin neih ang ang chawhmeh kan pai a, relah hian kan ei ho dial dial a, a nuam tak zet. Amaherawh chu, zankhua deuhthawin thil ei thawm a awma, a hnathawh rawn lang chhuak silo hriat theih erawh a rim a dang zar thung.

Mahse ropui ka tih em em chu, intihhlimna satliah a zinchhuak kan nih loh vang nge rilru ah mission field kha a awm reng bawk nen, kha zan kha tun thlenga ka ngaihtuah pawhin zankhat thilthua ka nuih nasat ber tum leh ka hlim zan ber a ni. Midang pawh kha an nih ve tho ka ring. Pathian in min awmpui tlat vang a ni ang, a hrehawm zawnga ngaihtuah lo khan nuih kha a za zankhua tlat mai a ni.

A tuk khua alo var a, dar 9:00 velah chuan Varanasi chu kan thleng ta a, Permeshwar Murmu ngei mai khan min rawn lama, kawr sen lam pang, mi zinga hmuh awlsam theih tur kawr kha a rawn ha a, kan inhmu chu kan lawm dar dar hle. Tichuan, ṭawngṭai inpui chu kan pan ta a, kalkawngah Traffic Jam a tam em avangin ṭawngṭai inpui 11:00 a.m. a hawnna an neih chu kan nang hmanlo chiah chiah a, inkhawm program ah erawh chuan kan tel hman a ni.

Tichuan, mikhual/palai thleng tlai ber kan ni nain, kan tlangnel nghal phian mai a, he ṭawngṭai inpui hi ground floor ah a ni a, Biak in a ni nghal a, a chunglamah room hrang hrang, thawktu te awmna te siam a ni. Ka theihnghilh theih loh chu, a chung 1st floor ah khan room pakhat ṭawngṭai room an tih mai (Masih Mandir) a awma, a bul maiah chuan dar lian tak (Mandir-a vaiho in ṭawngṭaina an neih dawna an khawih rik thin ang hi) an dah a, an khawih ri a, a bul chiah kha ṭawngṭai in chu a ni a, ‘Tah chuan chu dar khawih ri apiangte chu an lutin an ṭawngṭai ṭhin a ni. Kan zingah pawh pa vengva deuh leh news ngah ber Pu Autea khan kha dar kha a khawih ri vak a, in hnuai lamah a tlan thla leh daih sia, enge maw a awmzia tih kan han zawh chuan a hman hmanin an khawih ri emaw alo ti chu niin! A hriatloh vang ania kan hrethiam tho nain, a fapa hian a chhun nge a fapa hi a chhun zawk tih te ka ngaihtuah vel mai mai a.

Zinglam 6:30 a.m. ah thawh a ṭawngṭaina neih ṭhin a ni a, a hun hi 7:00 - 9:00 a.m. a ni. Chawhma inkhawm 10:00 a.m. - 1:00 p.m., tlai lam chu 2:00 - 4:30 a.m., zan ah 7:00 - 9:00 p.m. Keini ang zinglam dar 12:00 p.m. vela tho thin tan chuan nundan a van inthlak nasa tak em! Hei ngei hi a nih hi “Nundan Thlakthleng” chu ka ti ta a, chawei lah kha a tui em em reng mai a, keini ho phei kha chu a tui zual emaw ni, ril a tam deuh rengin ka hria. Ei siamtu ten an siam thiam bawk nen, ṭhenkhat inkhawm huna hmanhmawh lem lo, eitura in line a, a hmasa pawl aṭang thei em em pawh ka hria a nia.

Chuan maw, zanah mut alo huna midang chu an muhil nghal thei zela, keini Delhi ho zan lama mengrei thang ho kha chu kan mu hma vak thei lova. ‘Tah chuan alawm, kan thlen tirh zan chauh kha ania, zana kan riahna common room-a riak ve pa pakaht kha alo hnar a, Pi Zotei’n “Chu, tunge hnar chu, kan mikhual em ni?” a’n ti mai chu.. Inti neitu vet vet tak a ni.

Tichuan, Inrinni kan han hmang zova, a tuk Sunday alo thlenga, chawhnu lam programme-ah Ganges lui kamah Programme a awm avangin motor tam taka inzuiin Ganges lui lam chu kan pan ta duah duah a, hetah hian alawm Nl. Partei tihdanglama a awm tlat na chu!!!!! Chu lui bul velah chuan dawr tam tak a awm a, tuikep chi hrang hrang tar mawi chi te an zuara, bag te reuh te nalh deuh hi a awm a, a zuartu chuan 1 kha Rs. 250/- man a ti lauh lauh a, Partei lah chuan pa 2 Rs. 50/- ti angin a ngai tlat mai a, kan buai vek ṭep a ni. A hnu ah pawh bag (traveling bag) Rs. 700/- man kha Rs. 150/- a lei a tum leh tlat bawk. Varanasi boruak a hipsual ka tih dawn chuan a harh fimzia hriatnan zinglam 6:00 a.m. vel aṭang khan a Derby Boot nen a inpeih thlap reng bawk sia..

Varanasi a Mission Field chungchang hi zin report pekna ah te, kan zaikhawm video atangte leh Biak in ah te kan sawi nual tawh a, a ropui zia leh Pathian hnathawh ropui tak lo thleng, thil tam tak kan sawi tawh avangin a behbawma thil thleng dang te ka sawi tam zawk a nih hi.

He mual inkhawm, Ganges luipui bula kan neih ni hian Pu Ramdinmawia, kan Missionary pawhin Pathian hla nung takin a sa a, a ropui hle a ni. Chaltlang Lily veng Cultural Club ten show an neih pawh rawngbawlna ropui, hmuhnawm leh nung tak a ni.

Inkhawmpui Speaker Pastor Jayker-a’n Pathian thuchah ropui tak a sawi a, Mizoram C.M. Pu Hawla pawhin, Varanasi khawpuia Kristiante rawngbawlna zalen taka kan neih theih avangin mipui te chungah lawmthu a sawi a, Pathian rawngbawlna a ram zauh zelna tura kan pawimawhna kawng hrang hrangte a sawi bawk a ni.

Tichuan, kham lo tak chunga kan hun te kan hman lai chuan haw alo hun ta reng mai a, kan haw hun tur 17th Monday alo thlenga, tlailam dar 7:00 p.m. vela chhuak chauh tur kan nih avangin chawhma lam hunawlah Pu RDa leh Permeshwar-a te awmna Katesar Mission Compound chu tlawhna kan nei a, ṭawngṭaina te kan hmanga, thingpui tui tak min lumsak bawka, kan hlim khawp mai. Tichuan, tlailam 5:45 p.m. velah kan awmna chu kalsanin Permesh-a’n Train Station thlengin min thlah a, kan in mangṭha ta a ni.

Kan kal lam ai chuan seat awmdan a ziaawm deuh hleka, seat khatah pahnih zelin kan ṭhu thei ta a, a ṭhen erawh chu tlanchhiat zeuh zeuh la ngai mahse a zia awm tak a ni. Kan tleirawl Nl. Partei leh Nl. Sawmi te mut dan erawh an ṭhutpuite tan a chep nuam deuh. Mahse heng zawng zawngte hi min ti inpumkhat lehzualtu leh kan inhmangaihna tipungtu chu a lo va ni tak em!! Tawrh tlan dial dialna hmunah hian a ni tawrhchhel kan lo zir reng ni.

Tun thleng hian kan zinkawng kan sawi bang thei lova, piantirh ata Biak in lamtuala ban phara lam ngai reng reng lo, ban phara lam te kan awm han hriat phei hi chuan Lalpan thil ropui min van tih sak nasa tak em!

Pathian chu fakin awm rawh se, Amen.

- Fela Nu